الرئيسية
رشته هوافضا صدها سال است که بنا نهاده شده است اما هوافضای نوین در سال 1903 و در کالیفرنیای شمالی زمانی که برادران رایت اولین پرواز آزمایشی خود را انجام دادند آغاز شد. از آن زمان هوافضا به عنوان یکی از رشته های جذاب، متمایز و با سرعت رشد بالا شناخته شد. از زمان بالون های هوای داغ در قرن 18 تا هواپیمای چوبی برادران رایت و اولین ماموریت فضایی توسط آپولو 11 این علم پیشرفت های فراوانی کرده است تا امروز که به این رشته عنوان مهندسی هوافضا داده اند. - دوره مهندسي فضايي دوره‌اي علمي، پژوهشي و كاربردي است كه در سطح كارشناسي ارشد برنامه‌ريزي شده است. در طي اين دوره زمينه‌هاي علمي و فني جهت تجزيه، تحليل و طراحي سيستمي ماهواره‌ها و ماهواره‌برها به دانشجويان آموزش داده مي‌شود. هدف از اجراي اين دوره تربيت متخصصاني است كه قابليت تعريف، مديريت، اجراء و نظارت پروژه‌هاي فضايي و طراحي سيستمي ماهواره‌بر و ماهواره را با توجه به نيازها و امكانات داخل كشور داشته باشند.
شرح وظایف و مسئولیت های اصلی شغل
اما مهندسی هوافضا مسئولیت طراحی و ساخت ماشینهای غیر عادی، از هواپیماهای با وزن بیش از 250 تن گرفته تا فضاپیماهایی که قادر به طی مسافتهای طولانی با سرعتی بالاتر از 30000 کیلومتر در ساعت هستند، می باشند. آنها هواپیماها و فضاپیماها و موشکها را طراحی کرده و توسعه داده و مورد آزمایش قرار می دهند و بر مراحل ساخت آنها نظارت می کنند. مهندسین هوا-فضایی که با هواپیما سر و کار دارند را مهندسین هوانوردی و آنهایی را که اختصاصا با فضاپیما کار می کنند، مهندسین فضانوردی گویند.
مهندسین هوا-فضا فناوریهای جدیدی را برای استفاده در هوانوردی، سیستمهای دفاعی و اکتشاف فضایی بوجود آورده و اغلب در زمینه هایی مانند طراحی ساختار، هدایت، ناوبری و مراقبت، تجهیز و ارتباطات و یا شیوه های تولید متخصص می شوند. آنها اغلب از طراحی رایانه ای، دستگاه های خودکار، لیزر و تجهیزات نوری الکترونیکی پیشرفته در کارشان بهره می گیرند.آنها ممکن است در زمینه یکی از تولیدات خاص هوا-فضا مانند حمل و نقل تجاری، جتهای جنگنده نظامی، هلیکوپترها، فضا پیماها و راکت ها تخصص بگیرند.
ضرورت و اهميت
با توجه به توسعه روزافزون فعاليتهاي فضايي در سطح دنيا و پيامد آن در فعاليتهاي فضايي كشور، نياز به نيروي انساني متبحر در سطح عالي در اين زمينه كاملاً محسوس است و پروژه‌هاي بسياري درحال اجرا است و پيش‌بيني مي‌شود تعداد اين پروژه‌ها در آينده افزايش يابد كه نياز به افراد متخصص و پژوهشگر را مطرح مي‌سازد.
مهارت ها ،تجارب و دوره های اموزشی ویژه برای انجام شغل
دكتر رئيسي همچنين معتقد است كه دانشجوي اين رشته بايد در كارهايش نظم و برنامه‌ريزي داشته باشد چون حجم مطالبي كه در طول يك ترم ارائه مي‌شود، زياد بوده و مطالعه آنها مستلزم يك برنامه‌ريزي دقيق ميباشد. وي در مورد دروس مهم در اين رشته نيز مي‌گويد: زيربناي اين رشته رياضيات است و همچنين فيزيك و شيمي تا حدودي لازم ميباشد و البته همين‌جا لازم است توصيه كنم كه دانش‌آموزان اگر در درس زبان خارجي ضعيف هستند، وارد اين رشته نشوند چون بيشتر دروس اين رشته به زبان انگليسي وابسته ميباشد.
آقاي جهاني دانشجوي كارشناسي ارشد مهندسي هوافضاي دانشگاه اميركبير نيز معتقد است كه دانشجوي اين رشته بايد آمادگي كار در كارخانجات را داشته باشد. وي در توضيح مي‌گويد: مهندسي هوافضا يك رشته فني است و عموما كساني كه وارد رشته‌هاي فني مي‌شوند، بايد آمادگي كار در كارخانجات را داشته باشند و همچنين بايد افراد قوي و داراي پشتكار وارد اين رشته بشوند تا به ياري اراده قوي خود در پيشبرد اين رشته نوپا موفق گردند. مهندسین هوافضا عموما در صنعت هوافضا به کار گرفته می شوند. اگرچه مهارت آنها به صورت روزافزونی در رشته های دیگر نیز کاربرد پیدا می کند. به عنوان مثال، در صنعت تولید وسایط نقلیه موتوری، مهندسین هوافضا خودروهایی را با مقاومت هوایی کمتر طراحی می کنند که این کار، کارایی مصرف سوخت آنها را بالاتر می برد.
شرایط محیط کار
حضور در يك محيط جديد: در فضا محيط به طور كامل عوض مي‌شود. بي‌وزني اولين احساس ناخوشايندي است كه فضانوردان با آن مواجه مي‌شوند. عدم رؤيت شب و روز، محيط بسته و بسيار محدود، تغيير شرايط زندگي (استحمام، خواب، دفع، غذا خوردن و غيره) از ساير ويژگي‌هاي اين محيط جديد هستند
دوري از خانه، خانواده و نزديكان: همان‌گونه كه اشاره شد، دوري از نزديكان بر روي هر انساني تاثيرات منفي دارد. در فضا، احساس تنهايي نيز به اين مساله اضافه مي‌شود. بايد توجه داشت كه در حوزه‌هايي مانند دريانوردي هم اين مشكل وجود دارد، اما تفاوت اساسي آن با فضانوردي در اين است كه در فضاهايي مانند كشتي يا زيردريايي، به هر حال، عده زيادي از افراد مختلف حضور دارند، ولي اين حضور در فضا در ماموريت‌هاي كوتاه‌مدت حداكثر به هفت يا هشت نفر و در ماموريت‌هاي طولاني‌تر به دو يا سه نفر محدود مي‌شود
تغيير برنامه معمول زندگي: بيشتر شامل تغيير در ساعات كاري و استراحت شخص فضانورد مي‌شود.
مواجهه با مسئوليت بسيار سنگين و دقيق: فضانوردان وظايف بسيار سنگين و دقيقي را بر عهده دارند. آنها اگرچه مي‌دانند كه قابليت اطمينان تجهيزات فضاپيما بسيار بالا است و سامانه‌هاي پشتيبان زيادي براي هر سامانه وجود دارد، از اين هم واقف هستند كه كوچك‌ترين اشتباه ممكن است به مرگ و عوارض بسيار هولناك منجر شود
تغييرات در فيزيولوژي بدن: محيط فضا باعث مي‌شود تا در حين ماموريت و بعد از آن، تغييرات و عوارض نامطلوبي در فيزيولوژي بدني فضانوردان ايجاد شود. مثلاً يكي از شايع‌ترين اين تغييرات، كه بيشتر در ماموريت‌هاي بلندمدت مشاهده مي‌شود، تحليل عضلاني است. از آنجايي‌كه روح و جسم انسان در ارتباط مستقيم با يكديگر هستند، هرگونه تغيير در شرايط بدني بر روي شرايط رواني نيز تاثير دارد
وسایل لازم برای انجام شغل
لباس فضانوردی:
لباس فضانوردي داراي کفش، دستکش، کلاه براي ارتباطات و کلاه پلاستيکي کاملا تميز
(Helmet) است. در زمان پرتاب اکسيژن و آب خنک کننده توسط فضاپيما تهيه مي شود.
لباس هاي فضانوردي پيشرفتهEMU
پيش تر لباس هاي فضانوردي بيش تر از جنس هايي نرم و سبک ساخته مي شدند ،امروزه EMU ها ترکيبي از سبکي و مقاومت بسيار زياد را دارند تا هم راحتي را براي فضانورد به ارمغان بياورد و هم تغيير پذيري بالا. خود لباس از 13 لايه تشکيل شده است، لايه خنک کننده ي داخلي(2لايه)، لايه ي فشار(2لايه) ، گرماي ناشي از ريز معلق هاي موجود در آسمان(8لايه)، و پوشش هاي بيروني(1لايه). مواد استفاده شده در اين لباس ها عبارتند از:
Nylon tricot
Spandex
نايلونUrethane ورقه شده
Dacron
نايلونNeoprene ورقه ورقه شده
Mylar
Gortex
Kevlar(ماده اي که در جليقه هاي ضد گلوله استفاده مي شود.)
Nomex
تمام اين لايه ها در قالب يک لباس به هم دوخته و چسبيده مي شوند. لباس هاي اوليه فضانوردي به صورت فردي و مخصوص يک نفر ساخته مي شدند ولي EMU ها قسمت هاي مختلف با اندازه هاي مختلف را داراست که فضانورد مي تواند با انتخاب اندازه قطعات مورد نظر خود آن ها را کنار هم بگذارد تا لباس خودش را درست کند.
قسمت هاي مختلفEMU عبارتند از:
-قسمتي که وظيفه ي جمع آوري ادرار فضانورد را دارد و اختصاراMaximum Absorption Garment (MAG)ناميده مي شود.
خنک کننده آبي و تهويه ((Liquid Cooling and Ventilation Garment (LCVG) - که
وظيفه ي دفع گرماي اضافي توليد شده توسط فضانورد که در طول پياده روي فضايي توليد مي شود را بر عهده دارد.
-قسمت اسباب وسايل الکتريکي ((EMU Electrical Harness (EEH) - وظيفه ي برقراري ارتباط براي داشتن ارتباط با واحد مربوطه و وسايلي زيستي
-حمل کننده ي وسايل براي برقراري ارتباط ((Communications Carrier Assembly (CCA) - که داراي ميکروفون و
-گوشي(Earphone) براي برقراري ارتباط است.
-نيم تنه ي پاييني لباسLower Torso Assembly (LTA) - که شامل نيم تنه ي پاييني لباس شلوار، مفصل و لولاهاي مربوط به قوزک و زانوي پا، کفش ها و قسمت پاييني کمر است.
-نيم تنه ي بالايي لباس ((Hard Upper Torso (HUT) - از پوسته ايي سخت از جنس -فايبرگلاس براي محافظت از قسمت هاي نيم تنه ي بالايي يعني بازوها ، بدنه، کلاه، -کوله
-پشتي و ماژول هاي کنترل
-دست ها
-دستکش ها- دستکش هاي بيروني و داخلي
-کلاه
-کلاه آفتابگردان مانند فضانوردExtravehicular Visor Assembly (EVA)-براي محافظت فضانورد از نور آفتاب
-کيف آب آشاميدني ((In-suit Drink Bag (IDB )- که آب آشاميدني مورد نياز فضانورد را در طول پياده روي فضايي تامين مي کند.
-بسته ي دوم اکسيژن ((Secondary Oxygen Pack (SOP)- که اکسيژن مورد نياز در مواقع ضروري را تامين مي کند
-نمايش و ماژول کنترل ((Display and Control Module (DCM) - که وظيفه ي نمايش و کنترل براي اجراي PLSS را بر عهده دارد.
خصوصیات جسمانی و تواناییهای بدنی لازم برای انجام شغل
بطور کلی فضانوردان از میان داوطلبان بسیاری که برای این کار تقاضا می دهند انتخاب می شوند. همه کسانی که انتخاب می شوند باید از شرایط جسمانی و روحی و روانی ویژه ای برخوردار باشند. ناسا و هر مرکز فضایی دیگر به دنبال افرادی هستند که کار را در اولویت فعالیتهای زندگی خود قرار بدهد.
فضانوردان باید از شرایط جسمانی مطلوب همانند خلبانان برخوردار باشند. البته اصلاح دید با استفاده از عینک یا لنز یا جراحی های ویژه که برای اصلاح دید به کار می رود مانعی برای فضانورد شدن نیست. به عبارت دیگر ناسا از این نظر محدودیتی برای فضانوردان قایل نمی شود.
آزمایشها و معاینه های پزشکی در خود مرکز فضایی انجام می شود و هر کدام از مراکز فضایی استانداردهای پزشکی خود را اعمال می کنند.
خصوصیات روانی و توانمندیهای ذهنی لازم برای انجام شغل
به طور كلي، دو عامل اصلي در شكل‌دهي شرايط روحي كوتاه‌مدت و بلندمدت انسان موثر است. اين دو عامل عبارتند از:
• ژنتيك فرد
• شرايط محيطي
همان‌طور كه پيشتر نيز اشاره شد، فضانوردان در بدو انتخاب براي فضانوردي با مشكلات روحي و رواني درگير نبوده و از قابليت‌هاي شخصيتي و روحي بالايي برخوردارند. در واقع، عوامل رواني ذيل به صورت ذاتي در فضانورد وجود دارند:
1. اعتماد به نفس و شجاعت
2. هوش بالا
3. روحيه كار گروهي
4. قدرت تصميم‌گيري در شرايط بحراني
موارد فوق طي آموزش‌ها و مراحلي كه فضانوردان پيش از سفر فضايي مي‌گذرانند، تقويت مي‌شود. مراكز تربيت فضانوردي، عوامل رواني فضانورد را به طور مرتب كنترل كرده و سعي مي‌كنند تا فضانورد را حتي‌الامكان در شرايط مشابه قرار دهند.
از طرف ديگر، طراحي و شرايط داخلي وسايل فضايي سرنشين‌دار و همچنين شرايط محيطي ايجاد شده براي فضانورد نيز در ارتقا و تثبيت سطح رواني بسيار حائز اهميت است. امروزه ثابت شده است كه ايجاد امكان ارتباط راه دور با خانواده و يا بستگان، نقش به‌سزايي در كاهش اثرات منفي حضور در فضا بر سلامت رواني به دنبال دارد.
تجاربي كه از روان‌شناسي فضانوردان در دو ايستگاه فضايي مير و ايستگاه فضايي بين‌المللي به‌دست آمده است، تا حد زيادي به دانش پزشكي فضايي در اين زمينه كمك كرده است
محل های اشتغال و استخدام
در حال حاضر در كشور ما به ساخت هواپيما به دليل عدم سرمايه‌گذاري توجه زيادي نمي‌شود اما فارغالتحصيلان اين رشته مي‌توانند در فرودگاهها در قسمت تعمير و نگهداري هوايي و همچنين در صنايع دفاع روي طراحي موشك و جنگ‌افزارها فعاليت بكنند.
علاوه بر اينها مي‌توانند روي آئروديناميك خودروها، سازه‌هاي خودروسازي و توليد توربين‌هاي بخار براي توليد برق كار بكنند. وي همچنين درمورد فعاليت‌هايي كه دانشجويان اين رشته در بخش خصوصي مي‌توانند انجام دهند، مي‌گويد: فارغالتحصيلان اين رشته مي‌توانند در شركتهاي خصوصي، هواپيماهاي كوچك دو نفره و يا چهارنفره‌اي را كه در دست ساخت است با استانداردهاي بين‌المللي تطابق داده و براي هواپيما گواهي پرواز يا توليد بگيرند.
بيشترين فرصتهاي كاري براي مهندسين هوا- فضا در صنايع توليد هواپيما ، قطعات هواپيما ، موشكهاي هدايت شونده و فضا پيما ميباشد. بعضي از آنها به استخدام وزارت دفاع در مي آيند . ديگر فرصتهاي شغلي در زمينه هاي خدمات مهندسي و ساخت و ساز ، سرويسهاي تحقيقاتي و آزمايشي و شركتهاي تجهيزات ناوبري ميباشند.
رشته مهندسی هوا فضا برای نخستین بار در سال ۱۳۶۶ وارد ایران شد و نخستین دوره کارشناسی این رشته را دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران) راه اندازی کرد. هم اکنون دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف،دانشگاه امام حسین، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی،دانشگاه شهید ستاری و دانشگاه صنعتی مالک اشتر و آزاد (واحد علوم و تحقیقات)، زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مشغول تربیت دانشجویان این رشته در مقطع کارشناسی هستند. در دوره کارشناسی ارشد علاوه بر دانشگاه‌های مذکور دانشگاه‌های تربیت مدرس، علم و صنعت، فردوسی مشهد، شیراز و پژوهشگاه هوافضا نیز در گرایشهای مختلف مهندسی هوا فضا دانشجو می‌پذیرند.
جنبه های مالی و حقوقی
درآمد ميانگين ساليانه براي مهندسين هوا- فضا درسال 2000 در ايالات متحده 67930 دلار بوده است .
شرایط ارتقا
امكان ادامه تحصيل در مقاطع كارشناسي ارشد در گرايشهاي «جلوبرندگي ، مكانيك پرواز، سازه‌هاي هوايي ، آيروديناميك ، هوافضا» ميسر ميباشد.
ارتباطهای شغلی
اين رشته قبلا از زيرشاخه‌هاي مهندسي مكانيك بوده است لذا داراي تعداد واحدهاي مشترك زيادي با رشته مهندسي مكانيك ميباشد.
اینده شغل
در مورد مشكلات و دشواري‌هاي شغلي فارغالتحصيلان اين رشته نيز دكتر رئيسي مي‌گويد: مهمترين مشكل اين رشته جديد بودن آن است و اين كه هنوز براي آن برنامهريزيهاي لازم به صورت كلان تدوين نشده است و در نتيجه پراكندهكاري در اين رشته زياد است و در كل جذب نيروي انساني از كانال صحيحي انجام نميگيرد وگرنه عمدتا فارغالتحصيلان اين رشته از نظر بازاركار مشكلي ندارند.
همان‌طور كه پيش از اين گفتيم هدف اصلي صنعت هوافضا طراحي و ساخت وسايل پرنده است، در نتيجه فارغالتحصيلان مهندسي هوافضا مي‌توانند در صنايع و موسسات تحقيقاتي هواپيمايي ، موشكي و ماهواره فعاليت بكنند و همچنين در كليه موسسات و سازمانهايي كه به نحوي از وسايل پرنده استفاده مي‌كنند، به عنوان كارشناس تحقيق در عمليات و تعمير و نگهداري خدمت كنند. اما علاوه بر اشتغال در مراكز فوق يك مهندس هوافضا با تسلط بر علوم آئروديناميك، طراحي سازه و روشهاي طراحي توربو ماشين‌ها توانايي كار در شاخه‌هاي متعددي از مهندسي و پروژه‌هاي خارج از حيطه صنايع هوافضايي را نيز دارد.
دكتر رئيسي در همين زمينه مي‌گويد: كاربرد زمينه‌هاي مطالعاتي يك مهندس هوافضا تنها به طراحي هواپيما و وسايل پرنده محدود نمي‌شود. براي مثال آئروديناميك خودروهااز برخي جهات شباهت زيادي به آئروديناميك هواپيما دارد و امروزه در اغلب صنايع خودروسازي با استفاده از تونل باد و علم آئروديناميك ، خودروهاي كم مصرفتري مي‌سازند. فرايند سيستم‌هاي كنترل صنعتي نيز با فرايندهاي طراحي كنترل در وسايل پرنده بر يك مبنا است و همچنين سازه اتومبيل و كشتي مشتركات زيادي با سازه يك هواپيما دارد و بالاخره توربين‌هاي گاز يك نيروگاه يا ايستگاه پمپ گاز همانند يك موتور جت تحليل و طراحي مي‌گردند. در نتيجه يك مهندس هوافضا علاوه بر شركتهاي هوايي در نيروگاهها، صنايع نفت و گاز و صنايع خودروسازي فرصتهاي شغلي خوبي دارد.
توصیه و پیشنهاد لازم برای داوطلبان ورود به این شغل
مهمترين مشكل اين رشته جديد بودن آن است و اين كه هنوز براي آن برنامهريزيهاي لازم به صورت كلان تدوين نشده است و در نتيجه پراكندهكاري در اين رشته زياد است و در كل جذب نيروي انساني از كانال صحيحي انجام نميگيرد وگرنه عمدتا فارغالتحصيلان اين رشته از نظر بازاركار مشكلي ندارند.
شرح وظایف و مسئولیت های اصلی شغل
اما مهندسی هوافضا مسئولیت طراحی و ساخت ماشینهای غیر عادی، از هواپیماهای با وزن بیش از 250 تن گرفته تا فضاپیماهایی که قادر به طی مسافتهای طولانی با سرعتی بالاتر از 30000 کیلومتر در ساعت هستند، می باشند. آنها هواپیماها و فضاپیماها و موشکها را طراحی کرده و توسعه داده و مورد آزمایش قرار می دهند و بر مراحل ساخت آنها نظارت می کنند. مهندسین هوا-فضایی که با هواپیما سر و کار دارند را مهندسین هوانوردی و آنهایی را که اختصاصا با فضاپیما کار می کنند، مهندسین فضانوردی گویند.
مهندسین هوا-فضا فناوریهای جدیدی را برای استفاده در هوانوردی، سیستمهای دفاعی و اکتشاف فضایی بوجود آورده و اغلب در زمینه هایی مانند طراحی ساختار، هدایت، ناوبری و مراقبت، تجهیز و ارتباطات و یا شیوه های تولید متخصص می شوند. آنها اغلب از طراحی رایانه ای، دستگاه های خودکار، لیزر و تجهیزات نوری الکترونیکی پیشرفته در کارشان بهره می گیرند.آنها ممکن است در زمینه یکی از تولیدات خاص هوا-فضا مانند حمل و نقل تجاری، جتهای جنگنده نظامی، هلیکوپترها، فضا پیماها و راکت ها تخصص بگیرند.
ضرورت و اهميت
با توجه به توسعه روزافزون فعاليتهاي فضايي در سطح دنيا و پيامد آن در فعاليتهاي فضايي كشور، نياز به نيروي انساني متبحر در سطح عالي در اين زمينه كاملاً محسوس است و پروژه‌هاي بسياري درحال اجرا است و پيش‌بيني مي‌شود تعداد اين پروژه‌ها در آينده افزايش يابد كه نياز به افراد متخصص و پژوهشگر را مطرح مي‌سازد.
مهارت ها ،تجارب و دوره های اموزشی ویژه برای انجام شغل
دكتر رئيسي همچنين معتقد است كه دانشجوي اين رشته بايد در كارهايش نظم و برنامه‌ريزي داشته باشد چون حجم مطالبي كه در طول يك ترم ارائه مي‌شود، زياد بوده و مطالعه آنها مستلزم يك برنامه‌ريزي دقيق ميباشد. وي در مورد دروس مهم در اين رشته نيز مي‌گويد: زيربناي اين رشته رياضيات است و همچنين فيزيك و شيمي تا حدودي لازم ميباشد و البته همين‌جا لازم است توصيه كنم كه دانش‌آموزان اگر در درس زبان خارجي ضعيف هستند، وارد اين رشته نشوند چون بيشتر دروس اين رشته به زبان انگليسي وابسته ميباشد.
آقاي جهاني دانشجوي كارشناسي ارشد مهندسي هوافضاي دانشگاه اميركبير نيز معتقد است كه دانشجوي اين رشته بايد آمادگي كار در كارخانجات را داشته باشد. وي در توضيح مي‌گويد: مهندسي هوافضا يك رشته فني است و عموما كساني كه وارد رشته‌هاي فني مي‌شوند، بايد آمادگي كار در كارخانجات را داشته باشند و همچنين بايد افراد قوي و داراي پشتكار وارد اين رشته بشوند تا به ياري اراده قوي خود در پيشبرد اين رشته نوپا موفق گردند. مهندسین هوافضا عموما در صنعت هوافضا به کار گرفته می شوند. اگرچه مهارت آنها به صورت روزافزونی در رشته های دیگر نیز کاربرد پیدا می کند. به عنوان مثال، در صنعت تولید وسایط نقلیه موتوری، مهندسین هوافضا خودروهایی را با مقاومت هوایی کمتر طراحی می کنند که این کار، کارایی مصرف سوخت آنها را بالاتر می برد.
شرایط محیط کار
حضور در يك محيط جديد: در فضا محيط به طور كامل عوض مي‌شود. بي‌وزني اولين احساس ناخوشايندي است كه فضانوردان با آن مواجه مي‌شوند. عدم رؤيت شب و روز، محيط بسته و بسيار محدود، تغيير شرايط زندگي (استحمام، خواب، دفع، غذا خوردن و غيره) از ساير ويژگي‌هاي اين محيط جديد هستند
دوري از خانه، خانواده و نزديكان: همان‌گونه كه اشاره شد، دوري از نزديكان بر روي هر انساني تاثيرات منفي دارد. در فضا، احساس تنهايي نيز به اين مساله اضافه مي‌شود. بايد توجه داشت كه در حوزه‌هايي مانند دريانوردي هم اين مشكل وجود دارد، اما تفاوت اساسي آن با فضانوردي در اين است كه در فضاهايي مانند كشتي يا زيردريايي، به هر حال، عده زيادي از افراد مختلف حضور دارند، ولي اين حضور در فضا در ماموريت‌هاي كوتاه‌مدت حداكثر به هفت يا هشت نفر و در ماموريت‌هاي طولاني‌تر به دو يا سه نفر محدود مي‌شود
تغيير برنامه معمول زندگي: بيشتر شامل تغيير در ساعات كاري و استراحت شخص فضانورد مي‌شود.
مواجهه با مسئوليت بسيار سنگين و دقيق: فضانوردان وظايف بسيار سنگين و دقيقي را بر عهده دارند. آنها اگرچه مي‌دانند كه قابليت اطمينان تجهيزات فضاپيما بسيار بالا است و سامانه‌هاي پشتيبان زيادي براي هر سامانه وجود دارد، از اين هم واقف هستند كه كوچك‌ترين اشتباه ممكن است به مرگ و عوارض بسيار هولناك منجر شود
تغييرات در فيزيولوژي بدن: محيط فضا باعث مي‌شود تا در حين ماموريت و بعد از آن، تغييرات و عوارض نامطلوبي در فيزيولوژي بدني فضانوردان ايجاد شود. مثلاً يكي از شايع‌ترين اين تغييرات، كه بيشتر در ماموريت‌هاي بلندمدت مشاهده مي‌شود، تحليل عضلاني است. از آنجايي‌كه روح و جسم انسان در ارتباط مستقيم با يكديگر هستند، هرگونه تغيير در شرايط بدني بر روي شرايط رواني نيز تاثير دارد
وسایل لازم برای انجام شغل
لباس فضانوردی:
لباس فضانوردي داراي کفش، دستکش، کلاه براي ارتباطات و کلاه پلاستيکي کاملا تميز
(Helmet) است. در زمان پرتاب اکسيژن و آب خنک کننده توسط فضاپيما تهيه مي شود.
لباس هاي فضانوردي پيشرفتهEMU
پيش تر لباس هاي فضانوردي بيش تر از جنس هايي نرم و سبک ساخته مي شدند ،امروزه EMU ها ترکيبي از سبکي و مقاومت بسيار زياد را دارند تا هم راحتي را براي فضانورد به ارمغان بياورد و هم تغيير پذيري بالا. خود لباس از 13 لايه تشکيل شده است، لايه خنک کننده ي داخلي(2لايه)، لايه ي فشار(2لايه) ، گرماي ناشي از ريز معلق هاي موجود در آسمان(8لايه)، و پوشش هاي بيروني(1لايه). مواد استفاده شده در اين لباس ها عبارتند از:
Nylon tricot
Spandex
نايلونUrethane ورقه شده
Dacron
نايلونNeoprene ورقه ورقه شده
Mylar
Gortex
Kevlar(ماده اي که در جليقه هاي ضد گلوله استفاده مي شود.)
Nomex
تمام اين لايه ها در قالب يک لباس به هم دوخته و چسبيده مي شوند. لباس هاي اوليه فضانوردي به صورت فردي و مخصوص يک نفر ساخته مي شدند ولي EMU ها قسمت هاي مختلف با اندازه هاي مختلف را داراست که فضانورد مي تواند با انتخاب اندازه قطعات مورد نظر خود آن ها را کنار هم بگذارد تا لباس خودش را درست کند.
قسمت هاي مختلفEMU عبارتند از:
-قسمتي که وظيفه ي جمع آوري ادرار فضانورد را دارد و اختصاراMaximum Absorption Garment (MAG)ناميده مي شود.
خنک کننده آبي و تهويه ((Liquid Cooling and Ventilation Garment (LCVG) - که
وظيفه ي دفع گرماي اضافي توليد شده توسط فضانورد که در طول پياده روي فضايي توليد مي شود را بر عهده دارد.
-قسمت اسباب وسايل الکتريکي ((EMU Electrical Harness (EEH) - وظيفه ي برقراري ارتباط براي داشتن ارتباط با واحد مربوطه و وسايلي زيستي
-حمل کننده ي وسايل براي برقراري ارتباط ((Communications Carrier Assembly (CCA) - که داراي ميکروفون و
-گوشي(Earphone) براي برقراري ارتباط است.
-نيم تنه ي پاييني لباسLower Torso Assembly (LTA) - که شامل نيم تنه ي پاييني لباس شلوار، مفصل و لولاهاي مربوط به قوزک و زانوي پا، کفش ها و قسمت پاييني کمر است.
-نيم تنه ي بالايي لباس ((Hard Upper Torso (HUT) - از پوسته ايي سخت از جنس -فايبرگلاس براي محافظت از قسمت هاي نيم تنه ي بالايي يعني بازوها ، بدنه، کلاه، -کوله
-پشتي و ماژول هاي کنترل
-دست ها
-دستکش ها- دستکش هاي بيروني و داخلي
-کلاه
-کلاه آفتابگردان مانند فضانوردExtravehicular Visor Assembly (EVA)-براي محافظت فضانورد از نور آفتاب
-کيف آب آشاميدني ((In-suit Drink Bag (IDB )- که آب آشاميدني مورد نياز فضانورد را در طول پياده روي فضايي تامين مي کند.
-بسته ي دوم اکسيژن ((Secondary Oxygen Pack (SOP)- که اکسيژن مورد نياز در مواقع ضروري را تامين مي کند
-نمايش و ماژول کنترل ((Display and Control Module (DCM) - که وظيفه ي نمايش و کنترل براي اجراي PLSS را بر عهده دارد.
خصوصیات جسمانی و تواناییهای بدنی لازم برای انجام شغل
بطور کلی فضانوردان از میان داوطلبان بسیاری که برای این کار تقاضا می دهند انتخاب می شوند. همه کسانی که انتخاب می شوند باید از شرایط جسمانی و روحی و روانی ویژه ای برخوردار باشند. ناسا و هر مرکز فضایی دیگر به دنبال افرادی هستند که کار را در اولویت فعالیتهای زندگی خود قرار بدهد.
فضانوردان باید از شرایط جسمانی مطلوب همانند خلبانان برخوردار باشند. البته اصلاح دید با استفاده از عینک یا لنز یا جراحی های ویژه که برای اصلاح دید به کار می رود مانعی برای فضانورد شدن نیست. به عبارت دیگر ناسا از این نظر محدودیتی برای فضانوردان قایل نمی شود.
آزمایشها و معاینه های پزشکی در خود مرکز فضایی انجام می شود و هر کدام از مراکز فضایی استانداردهای پزشکی خود را اعمال می کنند.
خصوصیات روانی و توانمندیهای ذهنی لازم برای انجام شغل
به طور كلي، دو عامل اصلي در شكل‌دهي شرايط روحي كوتاه‌مدت و بلندمدت انسان موثر است. اين دو عامل عبارتند از:
• ژنتيك فرد
• شرايط محيطي
همان‌طور كه پيشتر نيز اشاره شد، فضانوردان در بدو انتخاب براي فضانوردي با مشكلات روحي و رواني درگير نبوده و از قابليت‌هاي شخصيتي و روحي بالايي برخوردارند. در واقع، عوامل رواني ذيل به صورت ذاتي در فضانورد وجود دارند:
1. اعتماد به نفس و شجاعت
2. هوش بالا
3. روحيه كار گروهي
4. قدرت تصميم‌گيري در شرايط بحراني
موارد فوق طي آموزش‌ها و مراحلي كه فضانوردان پيش از سفر فضايي مي‌گذرانند، تقويت مي‌شود. مراكز تربيت فضانوردي، عوامل رواني فضانورد را به طور مرتب كنترل كرده و سعي مي‌كنند تا فضانورد را حتي‌الامكان در شرايط مشابه قرار دهند.
از طرف ديگر، طراحي و شرايط داخلي وسايل فضايي سرنشين‌دار و همچنين شرايط محيطي ايجاد شده براي فضانورد نيز در ارتقا و تثبيت سطح رواني بسيار حائز اهميت است. امروزه ثابت شده است كه ايجاد امكان ارتباط راه دور با خانواده و يا بستگان، نقش به‌سزايي در كاهش اثرات منفي حضور در فضا بر سلامت رواني به دنبال دارد.
تجاربي كه از روان‌شناسي فضانوردان در دو ايستگاه فضايي مير و ايستگاه فضايي بين‌المللي به‌دست آمده است، تا حد زيادي به دانش پزشكي فضايي در اين زمينه كمك كرده است
محل های اشتغال و استخدام
در حال حاضر در كشور ما به ساخت هواپيما به دليل عدم سرمايه‌گذاري توجه زيادي نمي‌شود اما فارغالتحصيلان اين رشته مي‌توانند در فرودگاهها در قسمت تعمير و نگهداري هوايي و همچنين در صنايع دفاع روي طراحي موشك و جنگ‌افزارها فعاليت بكنند.
علاوه بر اينها مي‌توانند روي آئروديناميك خودروها، سازه‌هاي خودروسازي و توليد توربين‌هاي بخار براي توليد برق كار بكنند. وي همچنين درمورد فعاليت‌هايي كه دانشجويان اين رشته در بخش خصوصي مي‌توانند انجام دهند، مي‌گويد: فارغالتحصيلان اين رشته مي‌توانند در شركتهاي خصوصي، هواپيماهاي كوچك دو نفره و يا چهارنفره‌اي را كه در دست ساخت است با استانداردهاي بين‌المللي تطابق داده و براي هواپيما گواهي پرواز يا توليد بگيرند.
بيشترين فرصتهاي كاري براي مهندسين هوا- فضا در صنايع توليد هواپيما ، قطعات هواپيما ، موشكهاي هدايت شونده و فضا پيما ميباشد. بعضي از آنها به استخدام وزارت دفاع در مي آيند . ديگر فرصتهاي شغلي در زمينه هاي خدمات مهندسي و ساخت و ساز ، سرويسهاي تحقيقاتي و آزمايشي و شركتهاي تجهيزات ناوبري ميباشند.
رشته مهندسی هوا فضا برای نخستین بار در سال ۱۳۶۶ وارد ایران شد و نخستین دوره کارشناسی این رشته را دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران) راه اندازی کرد. هم اکنون دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف،دانشگاه امام حسین، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی،دانشگاه شهید ستاری و دانشگاه صنعتی مالک اشتر و آزاد (واحد علوم و تحقیقات)، زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مشغول تربیت دانشجویان این رشته در مقطع کارشناسی هستند. در دوره کارشناسی ارشد علاوه بر دانشگاه‌های مذکور دانشگاه‌های تربیت مدرس، علم و صنعت، فردوسی مشهد، شیراز و پژوهشگاه هوافضا نیز در گرایشهای مختلف مهندسی هوا فضا دانشجو می‌پذیرند.
جنبه های مالی و حقوقی
درآمد ميانگين ساليانه براي مهندسين هوا- فضا درسال 2000 در ايالات متحده 67930 دلار بوده است .
شرایط ارتقا
امكان ادامه تحصيل در مقاطع كارشناسي ارشد در گرايشهاي «جلوبرندگي ، مكانيك پرواز، سازه‌هاي هوايي ، آيروديناميك ، هوافضا» ميسر ميباشد.
ارتباطهای شغلی
اين رشته قبلا از زيرشاخه‌هاي مهندسي مكانيك بوده است لذا داراي تعداد واحدهاي مشترك زيادي با رشته مهندسي مكانيك ميباشد.
اینده شغل
در مورد مشكلات و دشواري‌هاي شغلي فارغالتحصيلان اين رشته نيز دكتر رئيسي مي‌گويد: مهمترين مشكل اين رشته جديد بودن آن است و اين كه هنوز براي آن برنامهريزيهاي لازم به صورت كلان تدوين نشده است و در نتيجه پراكندهكاري در اين رشته زياد است و در كل جذب نيروي انساني از كانال صحيحي انجام نميگيرد وگرنه عمدتا فارغالتحصيلان اين رشته از نظر بازاركار مشكلي ندارند.
همان‌طور كه پيش از اين گفتيم هدف اصلي صنعت هوافضا طراحي و ساخت وسايل پرنده است، در نتيجه فارغالتحصيلان مهندسي هوافضا مي‌توانند در صنايع و موسسات تحقيقاتي هواپيمايي ، موشكي و ماهواره فعاليت بكنند و همچنين در كليه موسسات و سازمانهايي كه به نحوي از وسايل پرنده استفاده مي‌كنند، به عنوان كارشناس تحقيق در عمليات و تعمير و نگهداري خدمت كنند. اما علاوه بر اشتغال در مراكز فوق يك مهندس هوافضا با تسلط بر علوم آئروديناميك، طراحي سازه و روشهاي طراحي توربو ماشين‌ها توانايي كار در شاخه‌هاي متعددي از مهندسي و پروژه‌هاي خارج از حيطه صنايع هوافضايي را نيز دارد.
دكتر رئيسي در همين زمينه مي‌گويد: كاربرد زمينه‌هاي مطالعاتي يك مهندس هوافضا تنها به طراحي هواپيما و وسايل پرنده محدود نمي‌شود. براي مثال آئروديناميك خودروهااز برخي جهات شباهت زيادي به آئروديناميك هواپيما دارد و امروزه در اغلب صنايع خودروسازي با استفاده از تونل باد و علم آئروديناميك ، خودروهاي كم مصرفتري مي‌سازند. فرايند سيستم‌هاي كنترل صنعتي نيز با فرايندهاي طراحي كنترل در وسايل پرنده بر يك مبنا است و همچنين سازه اتومبيل و كشتي مشتركات زيادي با سازه يك هواپيما دارد و بالاخره توربين‌هاي گاز يك نيروگاه يا ايستگاه پمپ گاز همانند يك موتور جت تحليل و طراحي مي‌گردند. در نتيجه يك مهندس هوافضا علاوه بر شركتهاي هوايي در نيروگاهها، صنايع نفت و گاز و صنايع خودروسازي فرصتهاي شغلي خوبي دارد.
توصیه و پیشنهاد لازم برای داوطلبان ورود به این شغل
مهمترين مشكل اين رشته جديد بودن آن است و اين كه هنوز براي آن برنامهريزيهاي لازم به صورت كلان تدوين نشده است و در نتيجه پراكندهكاري در اين رشته زياد است و در كل جذب نيروي انساني از كانال صحيحي انجام نميگيرد وگرنه عمدتا فارغالتحصيلان اين رشته از نظر بازاركار مشكلي ندارند.