الرئيسية
دید کلی
با هر دستاورد علمی ، استفاده‌های درست و نادرست از آن شروع می‌شود و جنبه‌های مثبت و منفی آن ، نمود عینی می‌یابد. کشفیات علمی گاها به عوض بکارگیری در جهت آسایش و رفاه مردم جامعه ، در جهت اهداف پلید قرار می‌گیرد. جنگ افزارهای شیمیایی را می‌توان به عنوان شرم‌آورترین کاربرد شیمی در جامعه به حساب آورد. در این مبحث ، مواد بکار رفته در جنگ افزارهای شیمیایی را نام برده ، به اختصار معرفی می‌کنیم.
تصویر
فسژن
فسژن (Phosgene COCl2) غیر از زمانی که در هوای سرد قرار می‌گیرد، در سایر مواقع ، یک گاز بیرنگ است. در غلظتهای کم ، بوی نسبتا شیرین شبیه یونجه تازه چیده شده دارد که ناخوشایند نیست، ولی در غلظتهای بالا ، بوی مشمئز کننده دارد. بخار آن سه برابر سنگین‌تر از هواست. وقتی در آب حل شود، به سرعت به دی‌اکسید کربن و کلرید هیدروژن تجزیه می‌شود. در هوای مرطوب این امر با سرعت کمتری صورت می‌گیرد.
کاربرد فسژن به عنوان یک ماده شیمیایی جنگی
چون فسژن ، تحت فشار به آسانی به صورت مایع در می‌آید، می‌تواند به راحتی برای تشکیل سریع غلظتهای کشنده گاز سنگین بر روی مناطق سریع بکار برده شود، بدون آن که نیازی به سلاحهای سنگین باشد. میزان سمیت آن ، در مقایسه با گازهای عصبی کمتر است. چون اثرات پوستی ندارد، ماسکهای تنفسی ، حفاظت کاملی در مقابل اثرات آن تامین می‌نماید.
سیانید هیدروژن
سیانید هیدروژن (HCN) همانند فسژن یکی از محصولات تجارتی است که به فراوانی در دسترس است.
کاربرد به عنوان یک ماده شیمیایی جنگی
جذابیت سیانید هیدروژن به عنوان یک ماده جنگی ، ناشی از سرعت بسیار زیاد اثرات سمی آن است، مشروط به اینکه بتوان آن را در غلظتهای عملیاتی زیاد پخش نمود. این ماده نیز همانند فسژن به علت پایین بودن سمیت ، انتخاب خوبی برای حمله بر روی هدفهای بزرگ غیر نظامی نیست. ماسکهای تنفسی عملا حفاظت کاملی را در مقابل آن تامین می‌نماید.
کلرید سیانوژن (ClCN)
این ماده نیز مانند سیانید هیدروژن یکی از فراورده‌های تجارتی در دسترس است و به عنوان ضد عفونی کننده کاربرد دارد. استنشاق مقدار کافی از این گاز با یک تاثیر سمی شبیه سیانید هیدروژن ، به سرعت موجب مرگ می‌گردد. برخلاف سیانید هیدروژن ، غلظتهای کم بخار آن ، تحریک کننده قوی چشم و راههای تنفسی است. در اثر رطوبت به آسانی به سیانید هیدروژن و اسید کلریدریک تبدیل می‌شود.
کاربرد به عنوان ماده شیمیایی جنگی
کاربرد کلرید سیانوژن شبیه سیانید هیدروژن است و قدرت تبخیر زیادی دارد.
گاز خردل
گاز خردل (S(CH2CH2Cl)2) به صورت مایع روغنی بیرنگ یا زرد کهربایی با واکنش خنثی است. در غلظتهای بالا ، بوی مشمئز کننده‌ای شبیه ترب کوهی ، پیاز یا سیر دارد که بیشتر به علت آلودگی با سولفید اتیل و سایر تولیدات جانبی سنتز آن است. از نظر شیمیایی و فیزیکی ، یک ماده نسبتا پایدار است.
در آب به تدریج هیدرولیز و به سرعت اکسید شده ، توسط آهک کلردار به سولفوکسید که ترکیبی است با سمیت کمتر ، تبدیل می‌گردد. این واکنشها تحت بعضی شرایط ، ممکن است ناقص باشند، بطوری که در یک حادثه مربوط به گاز خردل به سال 1950 در آلمان نشان داده شد، خاکی که به گاز خردل آلوده شده بود، با وجودی که کاملا به دفعات با آهک کلردار و آب مورد سم‌زدایی قرار گرفت، حتی تا دو هفته پس از آلودگی ، هنوز حاوی مقدار جزئی از گاز خردل بود.
کاربرد به عنوان ماده شیمیایی جنگی
در جنگ شیمیایی ، گاز خردل شاید بیشتر به عنوان ایجادکننده صدمات تماسی دیرپای مصرف شود. برای این منظور با پاشیدن مایع اسپری شده آن روی زمین ، مزارع و وسایل ، تولید آلودگی می‌گردد. در هوای گرم ، مقدار معتنابهی از اسپری پاشیده شده ، تبخیر می‌گردد و چون بوی چندانی نداشته ، ضایعات پوستی و تاولها ، بعد از مدتی تاخیر ظاهر می‌گردند، شخص بدون آگاهی از مواجهه ، ممکن است یک دوز صدمه‌زا را جذب نماید. تاثیرات پنهان‌کارانه آن ، جاذبه نظامی زیادی دارد. با این حال ، صدمه حاد آن ، حتی در غلظتهای بالا ، کمتر از ماده VX است. زیرا اثرات سمی ، خفیف‌تر و با تاخیر بیشتری ظاهر می‌گردد.
تصویر
سارین
سارین (Sarin) به صورت خالص ، مایع بی‌رنگی است که در حرارتهای عادی ، فرار بوده ، بخار بیرنگ و بی‌بویی متصاعد می‌نماید.
استفاده به عنوان سلاح شیمیایی
در جنگ شیمیایی ، سارین را می‌توان برای ایجاد صدمات کوتاه مدت تنفسی بکار برد. در مناطق گرمسیر ، سارین ، چنان فرار هست که غلظتهای بخار شده کشنده به راحتی حاصل می‌شود، ولی بطور کلی غلظتهای قابل انتقال از راه هوا را می‌توان با پاشیدن سارین به صورت آئروزول سریع‌التبخیر ، افزایش داد. این کار به آسانی با قرار دادن یک چاشنی انفجاری سنگین در اسلحه میسر است.
هر مقدار سارین که به فوریت تبخیر یا آئروزول نشود، به زودی رسوب نموده ، ایجاد صدمه تماسی بر روی زمین خواهد کرد و سپس با سرعتی که عمدتا تحت تاثیر درجه حرارت زمین است، بخار می‌گردد تا صدمات تنفسی را تشدید نماید.
ماده VX
این مواد ابتدا در سال 1955 به عنوان حشره‌کش تهیه شدند و از نوع حشره‌کش‌های نوع آمیتون (Amiton-type) بودند. متون غیر محرمانه ، حاوی اطلاعات کمی در مورد V-Agent ها می‌باشند، ولی منطقی به نظر می‌رسد که تصور شود خواص سم شناسی آنها از لحاظ کیفی به حشره‌کش‌های نوع آمیتون شبیه است. ماده VX به عنوان سمی‌ترین و به مراتب قویتر از سم سارین تلقی شده است.
استفاده به عنوان سلاح شیمیایی
در جنگ شیمیایی ، VX می‌تواند برای ایجاد صدمات تماسی دیرپا از طریق آلودگی زمین ، روئیدنی‌ها و وسایل و یا برای تولید صدمات تنفسی کوتاه مدت بکار رود. برای ایجاد صدمات تنفسی می‌بایستی به صورت یک آئروسل ریز بکار رود، زیرا فاقد قدرت تبخیری برای تامین یک غلظت بخار عملیاتی کشنده است. اسپری درشت مایع برای آلوده‌سازی زمین یا حمله پوستی بسیار موثر است، ولی برای صدمات تنفسی لازم است که اسپری حاوی قطرات بسیار ریز باشد. آشغال زمینی که بوسیله VX با تراکم 0.5 تا 5 میلی‌گرم بر متر مکعب آلوده شده است، بدون لباس حفاظتی یا روشهای آلودگی زدایی ، شدیدا خطرناک است.
سموم بوتولین
سموم کلاستریدیوم بوتولینیوم (Clostridium batulinum) ، عامل ایجاد کننده مسمومیت غذایی بوتولینی (بوتولیسم) هستند. کشف باکتری (که یک ساپروفیت اسپورساز است) و خالص کردن پروتئین‌های نوروتولسکیک جدا شده ، فرآیندهای سر راست و آسانی هستند که تولید سموم را در مقیاسی نسبتا زیاد در آزمایشگاههای میکروب سازی امکان‌پذیر می‌سازند. توکسین‌ها یا سموم بوتولین ، پس از 5 تا 10 دقیقه جوشیدن از بین می‌روند. آنها همچنین با فرمالدئید ، سمیتشان از بین رفته ، با آنتی توکسین خاص خود رسوب می‌دهند. در آب راکد و سرد تا یک هفته پایدار مانده ، در غذا در صورتی‌که هوا نباشد، به مدت طولانی باقی می‌ماند.
استفاده به عنوان سلاح شیمیایی
سموم بوتولینی قبل از جنگ جهانی دوم به عنوان یکی از خطرناکترین سلاحهای شیمیایی مورد بحث عمومی بوده است. با وجود اثر سمی فوق‌العاده ، به علت ناپایداری شیمیای و فیزیکی واقعا مشخص نیست که به عنوان سلاح شیمیایی تهیه شده باشد. اما این اشکالات احتمالا مانع کار نیست و با ادامه تحقیق بر روی مساله پخش آن به صورت آئروسل یا از راه منابع آب عمومی می‌تواند، اگر قبلا هم نبوده است، ممکن گردد.
مصون‌سازی جهت پیشگیری امکان‌پذیر است، ولی اقدامات درمانی تنها می‌تواند در تعداد بسیار کمی از افراد مواجه ، بکار رود و اثر کمی بر روی مرگ و میر مورد انتظار خواهد داشت.
آنتروتوکسین‌های استافیلوکوکی
ماهیت ناتوان‌کنندگی حاد مسمومیت غذایی استافیلوکوکی ، دلیلی بر استفاده از آنتروکسین‌های استافیلوکوکی در جنگهای شیمیایی است. معلوم شده است که اثرات استفاده از آنها به شکل آئروسل بر حیوانات آزمایشگاهی در موسسات نظامی مربوط به جنگهای شیمایی مطالعه شده است. آنتروتوکسین‌های استافیلوکوکی ، پروتئین‌های ساده‌ای هستند و مهم‌ترین نوعی که مورد مطالعه قرار گرفته ، توکسین نوع B است که دارای وزن مولکولی در حدود 35000 بوده و ماده‌ای پایدارتر از سموم بوتولینی است.
استفاده به عنوان سلاح شیمیایی
چون آنتروتوکسین‌های استافیلوکوکی پایدارتر هستند، تصور می‌شود که پخش موثر آنها به صورت آئروسل ، آسانتر از سموم بوتولینی می‌باشد. بنابراین استفاده نظامی از آنها به این شکل ، مشکلات فنی غیرقابل‌حلی را ایجاد نمی‌نمایند. استفاده به صورت آئروسل یا آلوده کننده آب ، یقینا موجب مرگ در نسبت قابل توجهی از افراد خواهد شد.
تصویر
ال- اس – دی
ال- اس- دی (LSD) می‌تواند از اسید لیزرژیک که بوسیله فرایندهای تخمیری از مواد طبیعی بدست آمده، تهیه گردد. تارتارات آن که برای مصارف طبی تهیه شده است، به آسانی در آب محلول بوده ، خواص خود را برای مدتهای طولانی حفظ می‌کند. محلول 0.5 درصد آن ، فاقد مزه است.
استفاده به عنوان سلاح شمیایی
در جنگ شیمیایی ، ال – اس – دی می‌تواند به عنوان آلوده کننده آب و یا برای ایجاد آسیب استنشاقی کوتاه مدت و یا برای ایجاد آسیب از راه هوا به صورت آئروسل ، مورد استفاده قرار گیرد، اما ماده گرانی است.
ماده BZ
یک داروی شیمیایی موثر بر روان است که بطور اختصاصی به عنوان ماده‌ای مضعف برای جنگهای شیمیایی ساخته شده است. ساختمان شیمیایی آن از اسرار نظامی است. BZ ، یک ماده سفید کریستالی جامد است و در مقابل حرارت پایدار است.
استفاده به عنوان سلاح شیمیایی
ظاهرا دارای خواص فیزیکی و شیمیایی اساسی جهت استفاده بالقوه در جنگ شیمیایی بوده ، قیمت آن به مراتب کمتر از ال- اس- دی است. به عنوان یک ماده مضعفه اشکالات اصلی BZ غیر قابل پیش‌بینی بوده و اثرات آن بر روی سربازان در صفحه عملیات و صدمات شدید یا حتی کشنده‌ای است که ممکن است در صورت استفاده در هوای گرم و خشک پیش آید.
با هر دستاورد علمی ، استفاده‌های درست و نادرست از آن شروع می‌شود و جنبه‌های مثبت و منفی آن ، نمود عینی می‌یابد. کشفیات علمی گاها به عوض بکارگیری در جهت آسایش و رفاه مردم جامعه ، در جهت اهداف پلید قرار می‌گیرد. جنگ افزارهای شیمیایی را می‌توان به عنوان شرم‌آورترین کاربرد شیمی در جامعه به حساب آورد. در این مبحث ، مواد بکار رفته در جنگ افزارهای شیمیایی را نام برده ، به اختصار معرفی می‌کنیم.
تصویر
فسژن
فسژن (Phosgene COCl2) غیر از زمانی که در هوای سرد قرار می‌گیرد، در سایر مواقع ، یک گاز بیرنگ است. در غلظتهای کم ، بوی نسبتا شیرین شبیه یونجه تازه چیده شده دارد که ناخوشایند نیست، ولی در غلظتهای بالا ، بوی مشمئز کننده دارد. بخار آن سه برابر سنگین‌تر از هواست. وقتی در آب حل شود، به سرعت به دی‌اکسید کربن و کلرید هیدروژن تجزیه می‌شود. در هوای مرطوب این امر با سرعت کمتری صورت می‌گیرد.
کاربرد فسژن به عنوان یک ماده شیمیایی جنگی
چون فسژن ، تحت فشار به آسانی به صورت مایع در می‌آید، می‌تواند به راحتی برای تشکیل سریع غلظتهای کشنده گاز سنگین بر روی مناطق سریع بکار برده شود، بدون آن که نیازی به سلاحهای سنگین باشد. میزان سمیت آن ، در مقایسه با گازهای عصبی کمتر است. چون اثرات پوستی ندارد، ماسکهای تنفسی ، حفاظت کاملی در مقابل اثرات آن تامین می‌نماید.
سیانید هیدروژن
سیانید هیدروژن (HCN) همانند فسژن یکی از محصولات تجارتی است که به فراوانی در دسترس است.
کاربرد به عنوان یک ماده شیمیایی جنگی
جذابیت سیانید هیدروژن به عنوان یک ماده جنگی ، ناشی از سرعت بسیار زیاد اثرات سمی آن است، مشروط به اینکه بتوان آن را در غلظتهای عملیاتی زیاد پخش نمود. این ماده نیز همانند فسژن به علت پایین بودن سمیت ، انتخاب خوبی برای حمله بر روی هدفهای بزرگ غیر نظامی نیست. ماسکهای تنفسی عملا حفاظت کاملی را در مقابل آن تامین می‌نماید.
کلرید سیانوژن (ClCN)
این ماده نیز مانند سیانید هیدروژن یکی از فراورده‌های تجارتی در دسترس است و به عنوان ضد عفونی کننده کاربرد دارد. استنشاق مقدار کافی از این گاز با یک تاثیر سمی شبیه سیانید هیدروژن ، به سرعت موجب مرگ می‌گردد. برخلاف سیانید هیدروژن ، غلظتهای کم بخار آن ، تحریک کننده قوی چشم و راههای تنفسی است. در اثر رطوبت به آسانی به سیانید هیدروژن و اسید کلریدریک تبدیل می‌شود.
کاربرد به عنوان ماده شیمیایی جنگی
کاربرد کلرید سیانوژن شبیه سیانید هیدروژن است و قدرت تبخیر زیادی دارد.
گاز خردل
گاز خردل (S(CH2CH2Cl)2) به صورت مایع روغنی بیرنگ یا زرد کهربایی با واکنش خنثی است. در غلظتهای بالا ، بوی مشمئز کننده‌ای شبیه ترب کوهی ، پیاز یا سیر دارد که بیشتر به علت آلودگی با سولفید اتیل و سایر تولیدات جانبی سنتز آن است. از نظر شیمیایی و فیزیکی ، یک ماده نسبتا پایدار است.
در آب به تدریج هیدرولیز و به سرعت اکسید شده ، توسط آهک کلردار به سولفوکسید که ترکیبی است با سمیت کمتر ، تبدیل می‌گردد. این واکنشها تحت بعضی شرایط ، ممکن است ناقص باشند، بطوری که در یک حادثه مربوط به گاز خردل به سال 1950 در آلمان نشان داده شد، خاکی که به گاز خردل آلوده شده بود، با وجودی که کاملا به دفعات با آهک کلردار و آب مورد سم‌زدایی قرار گرفت، حتی تا دو هفته پس از آلودگی ، هنوز حاوی مقدار جزئی از گاز خردل بود.
کاربرد به عنوان ماده شیمیایی جنگی
در جنگ شیمیایی ، گاز خردل شاید بیشتر به عنوان ایجادکننده صدمات تماسی دیرپای مصرف شود. برای این منظور با پاشیدن مایع اسپری شده آن روی زمین ، مزارع و وسایل ، تولید آلودگی می‌گردد. در هوای گرم ، مقدار معتنابهی از اسپری پاشیده شده ، تبخیر می‌گردد و چون بوی چندانی نداشته ، ضایعات پوستی و تاولها ، بعد از مدتی تاخیر ظاهر می‌گردند، شخص بدون آگاهی از مواجهه ، ممکن است یک دوز صدمه‌زا را جذب نماید. تاثیرات پنهان‌کارانه آن ، جاذبه نظامی زیادی دارد. با این حال ، صدمه حاد آن ، حتی در غلظتهای بالا ، کمتر از ماده VX است. زیرا اثرات سمی ، خفیف‌تر و با تاخیر بیشتری ظاهر می‌گردد.
تصویر
سارین
سارین (Sarin) به صورت خالص ، مایع بی‌رنگی است که در حرارتهای عادی ، فرار بوده ، بخار بیرنگ و بی‌بویی متصاعد می‌نماید.
استفاده به عنوان سلاح شیمیایی
در جنگ شیمیایی ، سارین را می‌توان برای ایجاد صدمات کوتاه مدت تنفسی بکار برد. در مناطق گرمسیر ، سارین ، چنان فرار هست که غلظتهای بخار شده کشنده به راحتی حاصل می‌شود، ولی بطور کلی غلظتهای قابل انتقال از راه هوا را می‌توان با پاشیدن سارین به صورت آئروزول سریع‌التبخیر ، افزایش داد. این کار به آسانی با قرار دادن یک چاشنی انفجاری سنگین در اسلحه میسر است.
هر مقدار سارین که به فوریت تبخیر یا آئروزول نشود، به زودی رسوب نموده ، ایجاد صدمه تماسی بر روی زمین خواهد کرد و سپس با سرعتی که عمدتا تحت تاثیر درجه حرارت زمین است، بخار می‌گردد تا صدمات تنفسی را تشدید نماید.
ماده VX
این مواد ابتدا در سال 1955 به عنوان حشره‌کش تهیه شدند و از نوع حشره‌کش‌های نوع آمیتون (Amiton-type) بودند. متون غیر محرمانه ، حاوی اطلاعات کمی در مورد V-Agent ها می‌باشند، ولی منطقی به نظر می‌رسد که تصور شود خواص سم شناسی آنها از لحاظ کیفی به حشره‌کش‌های نوع آمیتون شبیه است. ماده VX به عنوان سمی‌ترین و به مراتب قویتر از سم سارین تلقی شده است.
استفاده به عنوان سلاح شیمیایی
در جنگ شیمیایی ، VX می‌تواند برای ایجاد صدمات تماسی دیرپا از طریق آلودگی زمین ، روئیدنی‌ها و وسایل و یا برای تولید صدمات تنفسی کوتاه مدت بکار رود. برای ایجاد صدمات تنفسی می‌بایستی به صورت یک آئروسل ریز بکار رود، زیرا فاقد قدرت تبخیری برای تامین یک غلظت بخار عملیاتی کشنده است. اسپری درشت مایع برای آلوده‌سازی زمین یا حمله پوستی بسیار موثر است، ولی برای صدمات تنفسی لازم است که اسپری حاوی قطرات بسیار ریز باشد. آشغال زمینی که بوسیله VX با تراکم 0.5 تا 5 میلی‌گرم بر متر مکعب آلوده شده است، بدون لباس حفاظتی یا روشهای آلودگی زدایی ، شدیدا خطرناک است.
سموم بوتولین
سموم کلاستریدیوم بوتولینیوم (Clostridium batulinum) ، عامل ایجاد کننده مسمومیت غذایی بوتولینی (بوتولیسم) هستند. کشف باکتری (که یک ساپروفیت اسپورساز است) و خالص کردن پروتئین‌های نوروتولسکیک جدا شده ، فرآیندهای سر راست و آسانی هستند که تولید سموم را در مقیاسی نسبتا زیاد در آزمایشگاههای میکروب سازی امکان‌پذیر می‌سازند. توکسین‌ها یا سموم بوتولین ، پس از 5 تا 10 دقیقه جوشیدن از بین می‌روند. آنها همچنین با فرمالدئید ، سمیتشان از بین رفته ، با آنتی توکسین خاص خود رسوب می‌دهند. در آب راکد و سرد تا یک هفته پایدار مانده ، در غذا در صورتی‌که هوا نباشد، به مدت طولانی باقی می‌ماند.
استفاده به عنوان سلاح شیمیایی
سموم بوتولینی قبل از جنگ جهانی دوم به عنوان یکی از خطرناکترین سلاحهای شیمیایی مورد بحث عمومی بوده است. با وجود اثر سمی فوق‌العاده ، به علت ناپایداری شیمیای و فیزیکی واقعا مشخص نیست که به عنوان سلاح شیمیایی تهیه شده باشد. اما این اشکالات احتمالا مانع کار نیست و با ادامه تحقیق بر روی مساله پخش آن به صورت آئروسل یا از راه منابع آب عمومی می‌تواند، اگر قبلا هم نبوده است، ممکن گردد.
مصون‌سازی جهت پیشگیری امکان‌پذیر است، ولی اقدامات درمانی تنها می‌تواند در تعداد بسیار کمی از افراد مواجه ، بکار رود و اثر کمی بر روی مرگ و میر مورد انتظار خواهد داشت.
آنتروتوکسین‌های استافیلوکوکی
ماهیت ناتوان‌کنندگی حاد مسمومیت غذایی استافیلوکوکی ، دلیلی بر استفاده از آنتروکسین‌های استافیلوکوکی در جنگهای شیمیایی است. معلوم شده است که اثرات استفاده از آنها به شکل آئروسل بر حیوانات آزمایشگاهی در موسسات نظامی مربوط به جنگهای شیمایی مطالعه شده است. آنتروتوکسین‌های استافیلوکوکی ، پروتئین‌های ساده‌ای هستند و مهم‌ترین نوعی که مورد مطالعه قرار گرفته ، توکسین نوع B است که دارای وزن مولکولی در حدود 35000 بوده و ماده‌ای پایدارتر از سموم بوتولینی است.
استفاده به عنوان سلاح شیمیایی
چون آنتروتوکسین‌های استافیلوکوکی پایدارتر هستند، تصور می‌شود که پخش موثر آنها به صورت آئروسل ، آسانتر از سموم بوتولینی می‌باشد. بنابراین استفاده نظامی از آنها به این شکل ، مشکلات فنی غیرقابل‌حلی را ایجاد نمی‌نمایند. استفاده به صورت آئروسل یا آلوده کننده آب ، یقینا موجب مرگ در نسبت قابل توجهی از افراد خواهد شد.
تصویر
ال- اس – دی
ال- اس- دی (LSD) می‌تواند از اسید لیزرژیک که بوسیله فرایندهای تخمیری از مواد طبیعی بدست آمده، تهیه گردد. تارتارات آن که برای مصارف طبی تهیه شده است، به آسانی در آب محلول بوده ، خواص خود را برای مدتهای طولانی حفظ می‌کند. محلول 0.5 درصد آن ، فاقد مزه است.
استفاده به عنوان سلاح شمیایی
در جنگ شیمیایی ، ال – اس – دی می‌تواند به عنوان آلوده کننده آب و یا برای ایجاد آسیب استنشاقی کوتاه مدت و یا برای ایجاد آسیب از راه هوا به صورت آئروسل ، مورد استفاده قرار گیرد، اما ماده گرانی است.
ماده BZ
یک داروی شیمیایی موثر بر روان است که بطور اختصاصی به عنوان ماده‌ای مضعف برای جنگهای شیمیایی ساخته شده است. ساختمان شیمیایی آن از اسرار نظامی است. BZ ، یک ماده سفید کریستالی جامد است و در مقابل حرارت پایدار است.
استفاده به عنوان سلاح شیمیایی
ظاهرا دارای خواص فیزیکی و شیمیایی اساسی جهت استفاده بالقوه در جنگ شیمیایی بوده ، قیمت آن به مراتب کمتر از ال- اس- دی است. به عنوان یک ماده مضعفه اشکالات اصلی BZ غیر قابل پیش‌بینی بوده و اثرات آن بر روی سربازان در صفحه عملیات و صدمات شدید یا حتی کشنده‌ای است که ممکن است در صورت استفاده در هوای گرم و خشک پیش آید.