جدول تناوبی عناصر

تذكير بمساهمة فاتح الموضوع :

واژه نامه

سري اكتينيدها Actinide Series

تمام عناصر خاكي كمياب مشابه با اكتينيم با اعداد اتمي 89 (خود اكتينيم) تا 103.

فلز قليايي خاكي Alkaline-Earth Metal

فلزات گروه II كه همگي دو ظرفيتي بوده و در واكنش با آب هيدروكسيدهاي بازي به وجود مي آورند.

فلز قليايي Alkali Metal

فلزات گروه I كه همگي يك ظرفيتي بوده و در واكنش با آب هيدروكسيدهاي بازي به وجود مي آورند.

آلوتروپ Allotrope

شكل هاي گوناگون فيزيكي يك عنصر، همچون ازن و اكسيژن يا الماس و گرافيت.

آلياژ Alloy

عناصر فلزي كه به صورت فيزيكي با هم تركيب شده باشند، نه به صورت شيميايي.

پرتوزايي آلفا، بتا و گاما Alpha,Beta and Gamma Radiation

سه نوع پرتوزايي كه از هسته اتم هاي راديواكتيو ساطع مي شود.

بي شكل Amorphous

فاقد شكل يا ساختار بلورين قابل تشخيص.

توليد مصنوعي Synthesis

توليد ماده اي به دست دانشمندان تحت شرايط آزمايشگاهي.

الكتروليز Electrolysis

استخراج عنصر از تركيب با استفاده از جريان الكتريسيته. از الكتروليز براي به دست آوردن عناصر يا پوشش دادن (آب كاري كردن) مواد با عنصري خاص استفاده مي شود.

الكترون Electron

بخشي از اتم كه در لايه هاي پيرامون هسته وجود دارد. جرم آن 2000 بار كمتر از جرم پروتون و نوترون است. داراي بار منفي مي باشد كه اين بار منفي بار مثبت پروتون را خنثي مي كند.



الكترونگاتيو/ الكتروپوزيتيو Electronegative/Electropositive

اين خاصيت كه آيا عنصري زودتر يا ديرتر از هيدروژن الكترون از دست مي دهد و آيا عناصر يا تركيبات ديگر را اكسيد مي كند يا كاهش مي دهد تعيين كننده الكترونگاتيو يا الكتروپوزيتيو بودن آن عنصر است.

لايه الكتروني Electron Shell

الكترون ها با سرعت بالا در لايه هايي دور هسته اتم گردش مي كنند. تعداد لايه ها به تعداد الكترون‌هاي اتم بستگي دارد. لايه ها بسته به فاصله شان از هسته، تعداد الكترون هاي متفاوتي را در بر مي گيرند.

آب كاري Electroplating

پوشش دادن سطح جسمي با لايه نازكي از يك عنصر طي فرايند الكتروليز.

عنصر Element

ماده اي كه نمي توان آن را با روش هاي شيميايي به مواد ساده تري تجزيه كرد. هر عنصري اتم هاي دقيقاً يكساني را شامل مي شود.

تقطير جزء به جزء Fractional Distillation

جداسازي اجزاي يك ماده با حرارت دادن تا اينكه هر جزئي در دماي متفاوتي به جوش بيايد.

نقطه انجماد Fusing Point

وقتي مايعي سرد مي شود ذرات آن انرژي خود را از دست مي دهند تا به دمايي برسند كه در آن به شكل ثابتي در آيند. دمايي كه در آن مايعي به جامد تبديل مي شود نقطه انجماد نام دارد.

نيمه عمر Half Life

زمان مورد نياز براي فروپاشي نف اتم هاي يك عنصر راديواكتيو. طول نيمه عمر اتم هاي باقي مانده با نيمه عمر اتم هاي فروپاشي كرده برابر است.

هالوژن Halogen

عناصر گروه VII. هالوژن به معناي «نمك ساز» مي‌باشد، زيرا تمام هالوژن ها فوق العاده فعالند.

آب دار Hydrous

شامل مولكول هاي آب.

يون Ion

اتم هاي ناقص يك عنصر كه براي رسيدن به لايه آخر هشت الكتروني، تعدادي الكترون گرفته اند يا از دست داده اند. آن هايي كه الكترون از دست داده اند داراي بار مثبت و آن هايي كه الكترون گرفته اند داراي بار منفي مي باشند.

تبادل يوني Ion Exchange

جايگزيني يون ها (اتم ها)ي يك عنصر با عنصر ديگر در يك تركيب به منظور رسيدن به عنصر مورد نظر.

ايزوتوپ Isotope

صورتي از يك عنصر با عدد اتمي و خواص شيميايي يكسان، اما با جرم اتمي و خواص فيزيكي متفاوت، به خاطر تعداد نوترون هاي متفاوت در هسته.

سري لانتانيدها Lanthanide Series

تمام عناصر خاكي كمياب مشابه با عنصر لانتانيم با اعداد اتمي 57 (خود لانتانيم) تا 71 .

جرم اتمي Mass Number

مجموع نوترون ها و پروتون هاي هسته يك اتم.

نقطه ذوب Melting Point

زماني كه جامدي را حرارت مي دهيم ذرات آن داراي انرژي مي شوند تا اينكه از حالت ثابت خود رها شوند. نقطه ذوب يعني دمايي كه جامدي ذوب شده و به مايع تبديل مي شود.

فلز Metal

عنصري كه گرما و جريان الكتريسيته را به خوبي منتقل مي كند. يك فلز مي تواند به صورت فيزيكي با فلزات ديگر تركيب شده و آلياژهايي را شكل دهد.

شبه فلز Metalloid

عنصري كه خواص آن هم به فلزات شباهت دارد هم به نافلزات.





سختي مو Mohs Scale

از نام فريدريش مو (1879-1806) گستره سختي در كاني ها از سخت ترين آن ها (الماس) با درجه 10 تا نرم ترين آن ها (تالك[1]) با درجه 1. هر كاني مي تواند كاني هاي با درجه پايين تر را خراش دهد.

مولكول Molecule

مي‌توان پيوندهايي را بين اتم هاي يك عنصر يا اتم هاي عناصر گوناگون شكل داد، اتم هايي كه به اين صورت به يكديگر متصل مي شوند مولكول نام دارند. مثلاً كوچك ترين ذره آب مولكولي است شامل دو اتم هيدروژن و يك اتم اكسيژن.

فلز آزاد Native or Free Metal

هر عنصر فلزي كه در حالت خالص در طبيعت يافت شود.

نوترون Neutron

ذره بدون باري كه در هسته اتم هاي تمام عناصر وجود دارد.

جاذب نوترون Neutron Absorber

ماده اي كه نوترون هاي آزاد شده طي واكنش هاي هسته اي را جذب مي كند.

گازهاي نجيب Noble Gases

عناصر گازي گروه O، زماني تصور مي شد كاملاً بي اثرند. اما امروزه مشخص شده كه با برخي هالوژن‌ها واكنش مي دهند.

نافلز Non-Metal

عنصري كه فاقد خواص فلزات باشد.

هسته Nucleus

مركز اتم كه از نوترون ها و پروتون ها تشكيل شده است. هسته بخش كوچكي از كل اتم را اشغال كرده است. از آنجا كه پروتون ها داراي بار مثبت و نوترون هاي خنثي هستند، بار كلي هسته مثبت مي باشد.

كاني Ore

سنگ معدني كه يك عنصر مورد نظر در آن يافت مي شود.

اكسيد شدن Oxidation

هرگاه ماده اي در يك واكنش اكسيژن بگيرد با هيدروژن از دست بدهد مي گوييم اكسيد شده است.

شتاب دهنده ذرات Particle Accelerator

وسيله اي كه براي شتاب بخشيدن به حركت ذرات اتمي طراحي شده تا از اين راه بمباران ذره اي را ممكن سازد.

زنگار Patina

لايه اي سطحي كه معمولاً از اكسيدها و تركيب هاي بازي ديگر تشكيل مي شود.

پروتون Proton

پروتون ها در هسته اتمي تمام عناصر قرار دارند و داراي بار مثبت مي باشند. تعداد پروتون هاي هسته يك اتم، عدد اتمي آن عنصر محسوب مي شود.

راديواكتيو Radioactive

ماده اي كه قادر به گسيل پرتوزايي آلفا، بتا يا گاما از هسته اتم هايش باشد.

فروپاشي راديواكتيو Radioactive Decay

فرايندي كه در آن يك عنصر راديواكتيو به عنصر ديگري تبديل مي شود.

جرم اتمي نسبي Relative Atimic Mass

جرم اتمي يك عنصر از راه مقايسه با جرم اتمي كربن كه 12 مي باشد و به عنوان «معيار» انتخاب شده محاسبه مي شود. كربن 12 بار از هيدروژن سنگين تر است، پس جرم اتمي نسبي هيدروژن 1 مي باشد، اكسيژن 16 بار سنگين تر از هيدروژن است و جرم اتمي نسبي آن 16 مي باشد.

عنصر خاكي كمياب Rare- Earth Element

عناصر متعلق به سري لانتانيدها يا اكتينيدها كه در طبيعت به مقادير ناچيز يافت مي شوند.

طيف نمايي Spectroscopy

شناسايي يك عنصر با سنجش توزيع و شدت نوارهاي رنگي موجود در طيف هاي آن.

ذره زير اتمي Subatomic Particle

ذره اي كه كوچك تر از اتم باشد مانند پروتون ها و نوترون ها.

تصعيد Sublimation

فرايندي كه در آن يك جامد با حرارت دادن به گاز تبديل مي شود. بدون آنكه ابتدا ذوب و به مايع تبديل شود.

عنصر واسطه Transition Element

عنصر فلزي كه لايه هاي الكتروني دروني آن كامل نشده باشد. نتيجه ظرفيت هاي متغير چنين عنصري در تركيب با عناصر ديگر است.

عناصر فرا اورانيم Transuranic Elements

عناصري كه عدد اتمي آن ها از اورانيم بيشتر باشد.

ظرفيت Valency

تعداد الكترون هاي لايه آخر (لايه ظرفيت) اتم تعيين كننده ظرفيت عنصر مي باشد. توانايي يك عنصر براي تركيب شدن با اتم هاي هيدروژن اين اتم ها فقط يك الكترون دارند. برخي عناصر فاقد ظرفيتند، در حالي كه برخي ديگر ظرفيت هاي متغيري دارند.

توریم

Th توريم

از تور (Thor)، خداي رعد در اسكانديناوي

نشانه شيميايي: Th

عدد اتمي: 90

جرم اتمي نسبي : 04/232

ظرفيت : 4

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري اكتينيدها

گروه : واسطه دوره : 7


چگالي نسبي: 72/11

نقطه ذوب: (F °3182) C °1750

نقطه جوش: (F °8654) C ° 4790

ايزوتوپ ها : پايدارترين آن‌ها Th232 (نيمه عمر 10 10×41/1 سال) مي باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

توريم يك عنصر خاكي كمياب راديواكتيو از سري اكتينيدها مي باشد. ظاهري سفيد- نقره اي دارد. در سال 1828 توسط شيمي دان سوئدي، جونز برسليوس، كشف شد. منبع اصلي آن كاني مونازيت است كه در مقياس گسترده اي در شن و ماسه كنار ساحل يافت مي شود. كاني توريت يكي ديگر از منابع آن مي باشد. اكسيد توريم يا توريا پودري سفيد رنگ است كه در توري چراغ ها، كه با گرم شدن از خود نور ساطع مي كنند، به كار مي رود. «سري توريم» مجموعه اي عناصر راديواكتيو است كه با توريم -232 شروع و به سرب -208 ختم مي شود. توريم به عنوان منبعي از نيروي هسته اي با اورانيم تبديل مي‌شود، زيرا اين عنصر بلافاصله دچار شكافت هسته اي مي شود. توريم يكي از سه عنصر شكافت پذيري است كه شكافت هسته آن ها به صورت مذكور مي‌باشد، آن دو عنصر ديگر عبارتند از اورانيم و پلوتونيم. همچنين از اين عنصر در آلياژهاي خاص و در پرتونگاري استفاده مي شود.

تالیم

Tl تاليم

از واژه يوناني thallos به معناي «تير سبز» كه به طيف عنصر اشاره مي كند.

نشانه شيميايي: Tl

عدد اتمي: 81

جرم اتمي نسبي : 37/204

ظرفيت : 1 و 3

گروه : III دوره : 6


چگالي نسبي: 85/11

نقطه ذوب: (F °2655) C °1457

نقطه جوش: (F °3/578) C ° 5/303

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن ها Tl205 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

تاليم فلزي نرم به رنگ سفيد مايل به آبي مي‌باشد. بسيار سمي است و از تركيب سولفيد تاليم به عنوان آفت كش استفاده مي‌شود، زيرا بي رنگ و بي بو است و حشرات آن را مي‌خورند. در سال 1861 به صورت جداگانه توسط فيزيك دان انگليسي، ويليام كروكس و شيمي دان فرانسوي، كلودلامي (1878-1820) كشف شد. براي شناسايي تاليم از طيف نمايي استفاده شد و يك خط سبز در طيف آن به چشم مي خورد كه اين عنصر از آن ريشه مي‌گيرد. در مقياس تجاري به صورت محصول جانبي تصفيه كاني‌هاي سرب و روي به دست مي آيد. برخي از تركيب‌هاي آن در توليد عينك‌هاي طبي و شيشه‌هاي ضد پرتو فرو سرخ مورد استفاده قرار مي گيرند. همچنين در دستگاه هاي شناسايي پرتو فروسرخ و اجزاي الكترونيكي به كار مي رود.

تربیم

Tb تربيم

از نام معدن سنگي نزديك شهر ايتربي واقع در سوئد

نشانه شيميايي: Tb

عدد اتمي: 65

جرم اتمي نسبي : 925/158

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري لانتانيدها

گروه : واسطه دوره : 6


چگالي نسبي: 234/8

نقطه ذوب: (F °2480) C °1360

نقطه جوش: (F °5506) C ° 3041

ايزوتوپ ها : تنها Tb159

آلوتروپ ها : ناشناخته

تربيم يكي از چهار عنصري است كه به نام معدن سنگي نزديك شهر ايتريبي در سوئد نام گذاري شده‌اند، آن سه تاي ديگر عبارتند از اربيم، ايتربيم و ايتريم (كه لانتانيد نمي‌باشد). اين نام گذاري ها به اين خاطر بود كه كاني هاي اين معدن عناصر نام برده را شامل مي شوند. تربيم به همراه اربيم در سال 1843 توسط شيمي دان سوئدي، كارل موساندر، كشف شد. وي اين عنصر را به صورت يك ناخالصي در ايتريا (اكسيد ايتريم) شناسايي كرده بود. در واقع كسي نتوانسته بود تا اواخر قرن بيستم به نمونه خالص اين عنصر دست يابد. اين عنصر نرم، چكش خوار، سفيد- نقره ايف واسطه، فلزي و خاكي كمياب از سري لانتانيدها است. آن قدر نرم است كه با چاقو برده مي شود. در مقياس تجاري از كاني‌هايي چون منازيت، گادولينيت و آپاتيت گرفته مي شود. «فلز تربيم» اصطلاحي است كه براي توصيف عناصر گوناگون سري لانتانيدها شامل اروپيم، گادولينيم و خود تربيم به كار مي‌رود، زيرا هر يك از آن ها خواص فيزيكي و شيميايي بسيار مشابهي از خود نشان مي دهند.

تلوریم

Te تلوريم

از واژه لاتين tellus به معناي «زمين»

نشانه شيميايي: Te

عدد اتمي: 52

جرم اتمي نسبي : 6/127

ظرفيت : 6 ، 4 ، 2

نوع عنصر: شبه فلز

گروه : VI دوره : 5


چگالي نسبي: 24/6

نقطه ذوب: (F °1/841) C °5/449

نقطه جوش: (F °1814) C ° 8/989

ايزوتوپ ها : ناشناخته

آلوتروپ ها : ناشناخته

تلوريم عنصر فلزي سفيد- نقره اي با خواص مشابه با عناصر سلنيم و گوگرد مي باشد. در كاني هايي به نام تلوريد، در سيلوانيت يافت مي شود. عنصري شكننده است كه مي‌توان استحكام و سختي آن را با افزودن مقدار كمي سرب بهبود بخشيد و از اين محصول براي ساختن لوله و روكش كابل استفاده كرد. اين عنصر در سال 1782 به دست شيمي دان اتريشي، فرانتس مولر (1825-1740)، كشف شد. وي براي تأييد شدن كشف خود نمونه اي از اين عنصر را براي شيمي دان آلماني، مارتين كلاپروت فرستاد. از تلوريم در وسايل نيمه رسانا و به عنوان كاتاليزگر براي شكست گرمايي اجزاي نفت خام استفاده مي‌شود. در برخي فولادها براي افزايش حالت پذيري آن ها به كار مي رود. از تركيب هاي تلوريم به عنوان پودر رنگ‌هاي شيشه اي آبي-قهوه اي استفاده مي شود.

تکنسیم

Tc تكنسيم

از واژه يوناني tekhnetos به معناي «مصنوعي»

نشانه شيميايي: Tc

عدد اتمي: 43

جرم اتمي نسبي : 97

ظرفيت : 6 و 7

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 5


چگالي نسبي: 5/11

نقطه ذوب: (F °3942) C °2172

نقطه جوش: (F °8811) C ° 4877

ايزوتوپ ها : پايدارترين‌آن‌هاTc97(نيمه عمر6 10× 6/2 سال) مي‌باشد. همچنين Tc99 و 14 تاي ديگر

آلوتروپ ها : ناشناخته

تكنسيم نخستين عنصري است كه به صورت مصنوعي ساخته شد. اين عنصر نقره اي- خاكستري، راديواكتيو، واسطه و فلزي است، نخستين بار در سال 1937 توسط اميليوسگره (1989-1905) و كارلوپييره از راه بمباران موليبدن با دوترون ها (هسته‌هاي اتم‌هاي دوتريم) ساخته شد. اين دو دانشمند براي اين كار از يك سيكلوترون استفاده كردند و نام عنصر جديد را «ماساريم» نهادند، اما «تكنسيم» مناسب‌تر به نظر مي رسيد. سيكلوترون را ارنست لورنس اختراع كرد. اين وسيله به جاي شيوه خطي با شيوه چرخه‌اي كار مي‌كند. لورنس روي توليد ذراتي كه انرژي كافي براي برقراري واكنش هاي شيميايي داشته باشند كار مي كرد. شتاب دهنده هاي خطي به ولتاژ بالايي نياز داشتند و بيش از حد دراز بودند؛ لورنس ذرات را در يك مسير مارپيچ شتاب داد، اين مسير مارپيچ در دو نيمه رسانا قرار داشت كه در يك فضاي هواگيري شده بين قطب هاي يك آهن رباي الكتريكي نصب شده بودن. تكنسيم از محصولات شكافت هسته اي اورانيم بوده و در ستارگان نيز شناسايي شده است. از Tc99 به عنوان ردياب پرتو درماني استفاده مي شود.

تانتال

Ta تانتال

از نام پادشاه اسطوره اي يونان، تانتالوس

نشانه شيميايي: Ta

عدد اتمي: 73

جرم اتمي نسبي : 948/180

ظرفيت : 5

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 6


چگالي نسبي: 6/16

نقطه ذوب: (F °5425) C °2996

نقطه جوش: (F °9797) C ° 5425

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن ها Ta181 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

تانتال عنصر واسطه فلزي، سخت اما حالت پذير و به رنگ خاكستري-سفيد مي‌باشد. نام اين عنصر از نام پادشاه اساطير يونان، تانتالوس، گرفته شده است. گفته مي شود كه تانتالوس در يك جشن، با پذيرايي با گوشت انسان، خدايان را فريب مي دهد. به عنوان مجازات او را در عالم مردگان و دور از غذا و نوشيدني زنداني مي كنند. عنصر تانتال، همان طور كه از نامش پيداست، در برابر خوردگي اسيدهايي كه همه چيز را مي سايند مقاومت بسياري از خود نشان مي دهد. اين عنصر در سال 1802 توسط شيمي دان سوئدي آندرس اكبرگ (1813-1767) كشف و بالاخره در سال 1820 توسط همكار و هموطنش، جونز برسليوس، جداسازي شد. در مقياس تجاري از كاني تركيبي كلمبيت- تانتاليت گرفته مي شود، اين كاني ماده‌اي سنگين و متمايل به قهوه اي است كه عنصر نيوبيم را نيز در بر مي گيرد و در سنگ گرانيت يافت مي‌شود. هر دو اين عناصر كميابند و به خاطر خواصشان بسيار ارزشمندند.

مي‌شود تانتال را به صورت سيم هاي نازك در آورد كه در اين حالت هم بسيار سخت و در برابر گرما مقاوم باقي مي ماند. اين خواص باعث مي شود كه در اين حالت براي برخي كاربردهاي الكتريكي خاص كه حرارت و لرزش حرف اول را مي زنند، همچون افروزه هاي چراغ اتومبيل ها، فوق العاده مناسب باشد. از اين عنصر براي ساختن آلياژهاي مقاوم در برابر خوردگي براي تجهيزات جراحي، شيميايي و دندان پزشكي و همچنين در موتور موشك ها و رآكتورهاي هسته اي استفاده مي شود. تانتال در يكسو كننده خازن ها و به عنوان كاتاليزگر براي توليد كائوچوي مصنوعي به كار مي رود. تانتال در گروه نيوبيم و واناديم قرار دارد. همه اين عناصر داراي خواص فيزيكي و شيميايي و كاربردهاي مشابه هستند.

گوگرد

S گوگرد

گوگرد (sulphur) از واژه لاتين sulfur و همچنين واژه فرانسوي قديمي sotfre

نشانه شيميايي: S

عدد اتمي: 16

جرم اتمي نسبي : 064/32

ظرفيت : 6 ، 4 ، 2

نوع عنصر: نافلز

گروه : VI دوره : 3


چگالي نسبي: 07/2

نقطه ذوب: (F °5/832) C °7/444

نقطه جوش: (F °0/235) C ° 8/112

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن ها S32 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : داراي سه آلوتروپ

قرن‌هاست كه گوگرد براي بشر شناخته شده است، گرچه در گذشته اغلب brimstone (سنگ سوختني) ناميده مي شد، گوگرد عنصر نافلزي است كه از سه آلوتروپ آن، دوتاي آن ها ظاهر فيزيكي زرد روشن دارند. علاوه بر اين آلوتروپ‌هاي بلورين لوزي شكل (گوگرد آلفا) و كج لوزي شكل (گوگرد بتا)، آلوتروپ پودري، سفيد رنگ و بي شكلي نيز دارد كه فاقد هر گونه نظم بلورين است. گوگرد در هوا با شعله آبي رنگي مي سوزد و بوي زننده اي توليد مي كند. گوگرد آزاد در مناطق آتشفشاني همراه با تركيب‌هاي فلزي و نافلزي به مقدار فراوان يافت مي شود. كاني هاي سرشار از گوگرد در حالت خالص و تركيبي به شيوه هاي گوناگوني استفاده مي شود. از دي اكسيد گوگرد، كه گازي بدبو استف به عنوان ماده ضدعفوني كننده و نگهدارنده استفاده مي شود. اين گاز از ضايعات صنعتي است و باعث بارش باران اسيدي و در نتيجه نابودي گياهان و حيوانات مي شود. اسيد سولفوريك مايعي فوق‌العاده خورنده است كه در باطري ماشين ها، توليد كودها، مواد منفجره، مواد شوينده، بنزين و رنگ هاي جوهري كاربرد دارد. داروهاي گوگردي تركيباتي هستند كه سولفوناميد نام دارند و براي درمان عفونت‌هاي باكتريايي به كار مي روند. از تركيبي به نام سولفون متان براي هيپنوتيزم كردن استفاده مي شود. گوگرد در فرايند ولكانيزه كردن لاستيك و در تركيب هاي قارچ كش نيز به كار مي رود. سولفات مس، تثبيت كننده رنگ است كه سطح فلزات را براي آب كاري و رنگ زني آماده مي كند. تركيب هاي سولفيد زماني شكل مي گيرند كه گوگرد از عنصر ديگر الكترونگاتيوتر باشد. بسياري از تركيب هاي آن قرار و بدبو هستند. سولفيد هيدروژن تركيبي است كه بويي شبيه به بوي تخم مرغ گنديده دارد.

استرانسیم

Sr استرانسيم

از نام منطقه استرونسيان در اسكاتلند، محلي كه در آن كشف شد.

نشانه شيميايي: Sr

عدد اتمي: 38

جرم اتمي نسبي : 62/87

ظرفيت : 2

نوع عنصر: فلز ، قليايي خاكي

گروه : II دوره : 5


چگالي نسبي: 554/2

نقطه ذوب: (F °1416) C °769

نقطه جوش: (F °2523) C ° 1384

ايزوتوپ ها : Sr89 و Sr90 (نيمه عمرهاي 25 و 1/28 سال)

آلوتروپ ها : ناشناخته

استرانسيم يك عنصر فلزي نرم، سفيد- نقره‌اي و قليايي خاكي است. خواص شيميايي و فيزيكي آن بسيار شبيه كلسيم است. در سال 1808 توسط سرهامفري ديوي كشف شد. در مقياس تجاري از الكتروليز كاني هاي استرونتيانيت و سلستين به دست مي آيد. استرانسيم-89 و استرانسيم -90 ايزوتوپ‌هاي راديواكتيو با نيمه عمرهاي به ترتيب 25 و 1/28 سال هستند كه در رآكتورهاي هسته اي به كار مي روند. هر دو آن ها در زباله هاي هسته اي يافت مي شوند و خطرناكند، زيرا جذب استخوان شده و به پرتوزدگي و سرطان مي انجامند. براي اندازه گيري ميزان تراكم Sr89 و Sr90 نسبت به كلسيم در موادي چون خاك يا استخوان از «واحد»هاي استرانسيم استفاده مي شود. نمك‌هاي استرانسيم وقتي مي‌سوزند شعله قرمز روشن خاصي دارند، از آن ها در آتشكاري و مشعل ها استفاده مي شود.

سدیم

Na سديم

از سودا كه براي توصيف تركيبات گوناگون سديم به كار مي رود.

نشانه شيميايي: Na، از واژه لاتين natrium به معناي «ناترون» با كربنات سديم آب دار

عدد اتمي: 11

جرم اتمي نسبي : 99/22

ظرفيت : 1

نوع عنصر: فلز ، قليايي


گروه : I دوره : 3

چگالي نسبي: 97/0

نقطه ذوب: (F °08/208) C °81/97

نقطه جوش: (F °1620) C ° 882

ايزوتوپ ها : ناشناخته

آلوتروپ ها : ناشناخته

سديم عنصري نرم، موم شكل، سفيد- نقره اي، قليايي و فلزي است. ماده اي بسيار فعال است و به اين خاطر در طبيعت فقط به صورت تركيب با عناصر ديگر يافت مي شود. همچون فلزهاي قليايي ديگر به سرعت در هوا اكسيد مي شود. از آنجا كه چگالي آن از آب كمتر است روي آب شناور مي ماند، اما در اين حالت به شدت واكنش داده و هيدروكسيد خود را به وجود مي آورد. سديم ششمين عنصر فراوان روي زمين است و در بسياري كاني ها يافت مي شود. در سال 1807 توسط سرهامفري ديوي كشف شد. نمك معمولي تركيب كلريد سديم است كه به مقدار فراوان در آب دريا با آب نمك يافت مي شود. در مقياس تجاري از الكتروليز نمك مذاب يا جداسازي اجزاي تشكيل دهنده گاز كلر به دست مي آيد.

در لامپ هاي بخار سديم و براي انتقال گرما در رآكتورهاي هسته‌اي نيز به كار مي رود. كلريد سديم يك ماده معدني ضروري براي بدن است. كمبود آن منجر به گرفتگي شديد عضلات و مرگ مي شود. اگرچه بيشتر مردم مقادير مورد نياز بدن را از طريق نمكي كه به عنوان چاشني به غذا افزوده مي شود تأمين مي كنند. هيدروكسيد سديم يا سودسوزآور يك بار خورنده است كه در توليد صابون و مواد پاك كننده استفاده مي شود. بي كربنات سديم همان جوش شيرين است كه در نوشابه هاي گازدار، نان هاي جوش شيرين دار و كپسول هاي اتش نشاني به كار مي‌رود. كربنات سديم با قلياب در توليد صابون، شيشه و مواد پاك كننده مورد استفاده قرار مي گيرد. گلوتامات مونوسديم ماده بلورين سفيد رنگي است كه براي بهتر كردن طعم پروتئين ها در برخي غذاها به كار مي رود.

نقره

Ag نقره

نقره (Silver) از واژه انگليسي قديمي، siolfor، همچنين واژه هندواروپايي silubr و واژه آلماني silber

نشانه شيميايي: Ag، اختصار argent معادل لاتين نقره

عدد اتمي: 47

جرم اتمي نسبي : 870/107

ظرفيت : 1

نوع عنصر: واسطه


گروه : واسطه دوره : 5

چگالي نسبي: 5/10

نقطه ذوب: (F °1763) C °93/961

نقطه جوش: (F °4104) C ° 2212

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Ag107 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

نقره از دوران باستان براي بشر شناخته شده بوده است. يك عنصر فلزي، پرارزش، درخشنده و واسطه است كه در برابر خوردگي مقاومت نشان مي دهد، اگرچه در حضور تركيب هاي گوگرد تيره مي‌شود. اين عنصر در حالت آزاد به صورت تكه اي، سيمي و رسوب هاي رگه اي يافت مي شود. در كاني‌هايي نظير آرژنتين (سولفيد نقره) و نقره شاخي (كلريد نقره) نيز يافت مي شود. نقره عنصري چكش خوار و شكل پذير است كه مي‌تواند با عناصر فلزي ديگر تركيب شده و آلياژهاي بسيار مفيدي بدهد. از آلياژهاي آن در جواهرسازي، لوازم آشپزخانه، سكه و كنتاكت‌هاي الكتريكي استفاده مي‌شود، زيرا نقره رساناي بسيار كارآمدي براي گرما و الكتريسيته مي‌باشد. اين ويژگي، نقره را گزينه مناسبي براي آب كاري مي‌سازد. نقره داراي كاربردهاي بسياري است، چه در حالت خالص چه در حالت تركيبي. برميد نقره پودر زرد رنگي است كه در معرض نور تيره مي‌شود و به خاطر همين ويژگي به صورت گسترده در لايه‌هاي نازك عكس ها به كار مي‌رود. نيترات نقره كه ماده بلورين سفيد رنگي است نيز چنين خاصيتي دارد. به علاوه در پزشكي ماده ضدعفوني كننده و ماده بند آورنده خون محسوب مي‌شود. كلريد نقره نيز كه بلوري سفيد رنگ است كاربرد يكساني با برميد نقره دارد. نقره در ملغمه‌هايي كه براي پر كردن دندان به كار مي روند و همچنين در لحيم نقره به كار مي‌رود. مس، نقره و طلا همگي در يك گروه واسطه قرار گرفته‌اند و به همين دليل داراي شباهت هاي فيزيكي و شيميايي فراواني هستند. پر رنگ ترين كاربرد آن‌ها در فناوري در زمينه الكترونيك مي باشد، زيرا علاوه بر اينكه رساناي خوبي هستند، غيرفعال نيز مي‌باشند. به عنوان مثال در يك كامپيوتر مي‌توان هر سه اين عناصر را به صورت بخشي از مدارهاي بزرگ و كوچك يافت.

نیودیمیم

Nd نئوديميم

از واژه لاتين neo-didumium به معناي «ديديميم جديد»، ديديميم در واقع آلياژي از عناصر نئوديميم، پرازئوديميم و سريم است كه روزگاري عنصري جدا به شمار مي رفت.

نشانه شيميايي: Nd

عدد اتمي: 60

جرم اتمي نسبي : 24/144

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري لانتانيدها

گروه : واسطه دوره : 6


چگالي نسبي: 004/1

نقطه ذوب: (F °1850) C °1010

نقطه جوش: (F °5554) C ° 3068

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Nd142 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

نئوديميم از عناصر خاكي كمياب از سري لانتانيدها است. پس در حالت معمولي راديواكتيو نمي‌باشد، گرچه سمي است. همچون عناصر واسطه ديگر ظاهر نقره‌اي رنگ، اما با گرايش به زرد، دارد. اين عنصر را كارل ولسباخ اتريشي در سال 1885 با جداسازي اكسيد آن از طريق تجزيه ماده اي به نام ديديميم كشف كرد. تصور مي‌شد كه ديديميم به خودي خود يك عنصر باشد، اما مشخص شد كه از عناصر مختلفي از جمله سريم، پرازئوديميم و همچنين نئوديميم تشكيل شده است. در سال 1925 عنصر خالص آن به دست آمد. برخي نمك هاي نئوديميم سرخ رنگند و در شيشه ها و لعاب ها استفاده مي شوند، كاربرد ديگر آن در ليزر مي باشد.

مولیبدن

Mo موليبدن

از واژه لاتين molybdaena به معناي گالن (كاني سرب) و واژه يوناني molubdos به معناي گرافيت

نشانه شيميايي: Mo

عدد اتمي: 42

جرم اتمي نسبي : 94/95

ظرفيت : 6 ، 4 ، 3

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 5


چگالي نسبي: 22/10

نقطه ذوب: (F °4730) C °2610

نقطه جوش: (F °10040) C ° 5560

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Mo98 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته
موليبدن يك عنصر واسطه فلزي با ظاهر جلادار و به رنگ سفيد-نقره‌اي مي‌باشد. بسيار سخت و شكننده است، نقطه ذوب بالايي نيز دارد كه آن را براي تركيب با آهن براي توليد فولادهاي آلياژي سخت، فوق العاده مناسب مي‌سازد. اصلي ترين منبع آن كاني مليبدنيت است كه در واقع سولفيد موليبدن (MoS2) مي باشد. گاهي در سنگ ها به صورت بلورهاي شش ضلعي يافت مي‌شود. اين بلورها بسيار به گرافيت شبيهند، گرافيت فلزي خاكستري مي‌باشد كه مي‌توان آن را به صورت ورقه‌هاي بسيار شكل پذير درآورد و نام عنصر نيز گوياي اين موضوع است، اگرچه رنگ آن به بنفش مايل به ابي گرايش دارد. اين عنصر را شيمي دانان سوئدي، توربرن برگمن (1784-1735) و كارل ويليام شئل، كشف كردند و نام اين عنصر را شئل برگزيد. بعدها در سال 1781، پيتريلم (1813-1760) موفق به جداسازي اين عنصر از كاني آن شد. موليبدن در افروزه لامپ ها كاربرد دارد

جیوه

Hg جيوه

جيوه يا سيماب از واژه لاتين mercurius به معناي پيامبر خدايان، معناي ديگر آن سياره عطارد مي‌باشد.

نشانه شيميايي: Hg، اختصار واژه لاتين hydrargyrum به معناي سيماب

عدد اتمي: 80

جرم اتمي نسبي : 59/200

ظرفيت : 1 و 2

نوع عنصر: واسطه، فلز مايع


گروه : واسطه دوره : 6

چگالي نسبي: 6/13

نقطه ذوب: (F °97/37-) C °87/38-

نقطه جوش: (F °84/673) C ° 58/356

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Hg202 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

جيوه به اين دليل كه تنها عنصر فلزي مايع در دماي اتاق، يعني در دماي (F °71) C °22 مي‌باشد بسيار شناخته شده است. بشر از زمان هاي بسيار دور به وجود اين عنصر پي برده بود، زيرا در طبيعت به صورت عنصر آزاد يافت مي‌شود، اگرچه فراوان‌ترين منبع آن كاني شنگرف يا سينبار مي باشد، اين كاني تركيب سولفيد جيوه (HgS) است كه 86% آن را جيوه تشكيل مي‌دهد. سابقاً از جيوه براي جداسازي طلا و نقره از كاني‌ها و به عنوان پوشش انعكاسي آينه‌ها استفاده مي‌شد. آلياژ آن با فلزهاي ديگر را ملغمه گويند. از ملغمه جيوه- نقره در دندان پزشكي براي پر كردن دندان ها استفاده مي‌شود.

جيوه و تركيب‌هاي آلياژ نشده آن سموم تجمع پذير هستند كه اثرات شديدي روي موجودات زنده مي‌گذارند و اگر به زنجيره هاي غذايي راه يابند باعث مي‌شوند كه جانوران رأس زنجيره مقادير خطرناكي از جيوه را در بافت هاي بدن خود ذخيره كنند و علائمي چون از كارافتادگي اعضا، آسيب‌هاي مغزي و نقص‌هاي مادرزادي را بروز دهند. تركيب دي متيل جيوه يكي از ده ها سمي بود كه در قرن بيستم وارد زنجيره غذايي گرديد. اين آلودگي از ضايعات صنعتي حاوي دي متيل جيوه كه در رودها و درياها رها شده بودند ريشه مي‌گرفت. از اين عنصر در حالت خالص در دماسنج‌ها، فشارسنج‌ها و كليدهاي سيال استفاده مي‌شود. از بخارهاي سمي ناشي از حرارت دادن جيوه در لامپ‌هاي بخار جيوه كه نوري متمايل به آبي دارند استفاده مي‌شود. فولمينات جيوه يك تركيب بسيار ناپايدار جيوه است كه به عنوان ماده منفجره در چاشني توپ ها به كار مي‌رود. كلريد جيوه سم بلورين سفيد رنگي است كه كاربردهاي عديده اي از جمله به عنوان حشره كش، ماده ضدعفوني كننده و ماده نگهدارنده دارد.

مندلیویم

Md مندليويم

از نام دميتري مندليف (1907-1834) شخصي كه جدول تناوبي را ابداع كرد.

نشانه شيميايي: Md

عدد اتمي: 101

جرم اتمي نسبي : 256

ظرفيت : 2 و 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري اكتينيدها

گروه : واسطه دوره : 7


چگالي نسبي: ناشناخته

نقطه ذوب: ناشناخته

نقطه جوش: ناشناخته

ايزوتوپ ها : Md256 ، Md258

آلوتروپ ها : ناشناخته

مندليويم نخستين بار در سال 1855 ساخته و در نتيجه كشف شد. اين عنصر از بمباران ايزوتوپي از انشتينيم با ذرات آلفا در يك شتاب دهنده ذرات به وجود آمد. داراي دو ايزوتوپ شناخته شده مي‌باشد: Md258 نيمه عمري حدود 60 روز دارد، اما نيمه عمر Md256 فقط 76 دقيقه مي‌باشد. البته 76 دقيقه در مقايسه با عناصر خاكي كمياب راديواكتيو ديگر نيمه عمري طولاني محسوب مي‌شود. تيم بركلي به سرپرستي آلبرت گيورسو و گلن سيبورگ نخستين كساني بودند كه موفق به كشف اين عنصر شدند و آن را به نام شيمي دان روسي، دميتري مندليف، كه جدول تناوبي را ارائه داده بود نام گذاري كردند. اين عنصر فلزي سنگين به رنگ سفيد- نقره‌اي مي باشد و خواص شيميايي مشابهي با توليم دارد.

مایت نریم

Mt مايت نريم

از نام فيزيك دان اتريشي، ليزه مايت نر (1968-1878)

نشانه شيميايي: Mt

عدد اتمي: 109

جرم اتمي نسبي : 266

ظرفيت : ناشناخته

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري اكتينيدها

گروه : واسطه دوره : 7


چگالي نسبي: ناشناخته

نقطه ذوب: ناشناخته

نقطه جوش: ناشناخته

ايزوتوپ ها : Mt266

آلوتروپ ها : ناشناخته

مايت نريم يكي از جديدترين عناصر كشف شده است. از عناصر خاكي كمياب فرااورانيم و فرا اكتينيد است كه به صورت مصنوعي با استفاده از يك شتاب دهنده ذرات توليد شده است. در سال 1982 با بمباران يك ايزوتوپ بيسموت با هسته هاي ايزوتوپي از آهن توليد شد.

مايت نريم-266 كه راديواكتيو مي باشد نيمه عمري برابر با 4/3 هزارم ثانيه دارد. چگونگي از دست دادن ذرات بنيادي از هسته در عناصر راديواكتيو باعث مي‌شود كه اين عناصر با پرش‌هاي دوگانه فروپاشي كنند. بنابراين مايت نريم به دو عنصر قبل از خود يعني بوهريم و بوهريم نيز به نوبه خود به دوبنيم تبديل مي‌شود. در هر مرحله مي‌گوييم كه عنصر «مادر» به عنصر «نوزاد» تبديل مي‌شود. مايت نريم تاكنون فقط در مقادير اندك چند اتمي توليد شده و به همين دليل چيزي از شكل ظاهري آن نمي‌دانيم و هيچ كاربرد شناخته شده‌اي نيز ندارد.

منگنز

Mn منگنز

شكل تحريف شده واژه لاتين magnesia به معناي منيزيم

نشانه شيميايي: Mn

عدد اتمي: 25

جرم اتمي نسبي : 938/54

ظرفيت : 7 ، 6 ، 4 ، 3 ، 2

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 4


چگالي نسبي: 2/7

نقطه ذوب: (F °2271) C °1244

نقطه جوش: (F °3564) C ° 1962

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Mn55 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

منگنز يك عنصر واسطه فلزي است و با منيزيم كه گاهي با آن اشتباه مي‌شود كاملاً متفاوت است. اين عنصر شباهت زيادي به آهن دارد و عدد اتمي آن به عدد اتمي آهن نزديك است. ماده‌اي جلادار و مايل به خاكستري است و همچون آهن زنگ مي‌زند و اكسيد قهوه اي رنگي را به وجود مي‌آورد. با وجود اين از آهن نرم تر بوده و خاصيت مغناطيسي ندارد. از كاني‌هايي چون منگنيت، پيروزوليت، پزيلوملين، رودوچروسيت و هازمنيت به دست مي‌آيد. همچنين به صورت گرهك‌هاي منگنز كه در بستر اقيانوس‌ها رسوب مي‌كنند يافت مي‌شود. در حقيقت منگنز در مقادير اندك در بيشتر سنگ‌ها وجود دارد، چه سنگ‌هاي آذرين باشند، چه رسوبي، چه دگرگوني. منگنز در سال 1774 توسط كاني شناس سوئدي، جان گان (1818-1745) كشف شد.

در تركيب با آهن براي توليد آلياژهاي فولاد استفاده مي‌شود كه به عنوان يك ماده پاك كننده و نيز استحكام بخش عمل مي‌كند. در برخي آلياژهاي فرومغناطيس نيز استفاده مي شود. با آلومينيم و مس نيز آلياژهاي خوبي مي‌دهد. صنايع شيميايي از منگنز براي توليد رنگ، كود و به عنوان يك ماده افزودني به بنزين استفاده مي كنند. دي اكسيد منگنز يكي از مواد سازنده برخي باتري هاي خشك است كه در آن ها هيدروژن موجود در آب را اكسيد كرده و به صورت يك قطب زدا عمل مي كند. منگنز يك عنصر كميته ضروري در تغذيه حيوانات است. در بدن انسان به استخوان سازي، سوزاندن گلوكز و توليد دوپامين انتقال عصب در مغز كمك مي‌كند. دو عنصر ديگر به نام هاي تكنسيم و رنيم با منگنز هم گروهند. در بسياري از خواص شيميايي با رنيم مشترك است، گرچه رنيم تقريباً سه برابر از منگنز سنگين تر است.

منیزیم

Mg منيزيم

از واژه لاتين Magnesia

نشانه شيميايي: Mg، از واژه لاتين Magnesia

عدد اتمي: 12

جرم اتمي نسبي : 97/174

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري لانتانيدها

گروه : II دوره : 3


چگالي نسبي: 738/1

نقطه ذوب: (F °1200) C °8/648

نقطه جوش: (F °1994) C ° 1090

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Mg24 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

منيزيم يكي از فلزهاي قليايي خاكي است. اين عنصر فلزي سبك، چكش خوار و به رنگ سفيد- نقره‌اي مي باشد. از بارزترين ويژگي‌هايش اين است كه با كسيد شدن بلافاصله آتش مي‌گيرد و با شعله‌اي فوق‌العاده درخشان مي‌سوزد. در سال 1808 توسط دانشمند انگليسي، سرهامفري ديوي، كشف شد. جداسازي آن از كاني‌هايي نظير منگنزيت و دولوميت صورت مي‌گيرد. از نظر فراواني در پوسته زمين در رده هشتم قرار دارد، زيرا تركيبات آن يعني سيليكات منيزيم، كلريد منيزيم و كربنات منيزيم مقدار قابل توجهي از آستنوسفر را تشكيل مي دهند. از اكسيد منيزيم به خاطر خاصيت بازي آن در داروهاي ضد اسيد معده استفاده مي‌شود. در توليد آجرهاي عايق در كوره‌ها نيز كاربرد دارد، زيرا بسيار پايدار است و حرارت بالا روي آن تأثير نمي‌گذارد. از فلز منيزيم به خاطر ماهيت آتشزاي آن در لامپ فلاش ها، شعله‌ها، ترقه ها و وسايل آتش بازي استفاده مي شود. همچنين در ساختن آلياژهاي پر استحكام و سبك كه مورد استفاده آن ها در هواپيماها و موشك ها است كاربرد دارد. منيزيم از نظر زيستي نقش پر اهميتي دارد. مقادير اندك آن براي حيات حيوانات و گياهان ضروري است. در بدن حيوانات و انسان وظايف گوناگوني را از جمله استخوان سازي، كنترل سوخت و ساز و تبديل پروتئين ها، چربي ها و شكرها به انرژي بر عهده دارد. در گياهان از مواد سازنده كلروفيل است، كلروفيل ماده اي سبز رنگ و عامل فتوسنتز مي‌باشد. سولفات منيزيم هيدراته (آبدار) روان كننده اي است كه به آن نمك هاي اسپوم مي‌گويند و به عنوان مسهل مورد استفاده قرار مي گيرد.

لوتسیم

Lu لوتسيم

از Lutetia، نام قديمي شهر پاريس در زبان لاتين

نشانه شيميايي: Lu، از واژه لاتين Lutetia به معناي «پاريس»

عدد اتمي: 71

جرم اتمي نسبي : 97/174

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري لانتانيدها


گروه : واسطه دوره : 6

چگالي نسبي: 842/9

نقطه ذوب: (F °3013) C °1656

نقطه جوش: (F °5999) C ° 3315

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Lu175 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

لوتسيم آخرين عنصر خاكي كمياب سري لانتيدها است. عنصري فلزي به رنگ سفيد- نقره اي مي باشد كه در كاني منازيت يافت مي شود. نخست در سال 1906 توسط شيمي دان فرانسوي، جرج اربين (1938-1872) و سپس دوباره در سال 1907 توسط شيمي دان اتريشي، كارل ون ولسباخ (1929-1858) كشف شد. نام زادگاه اربين يعني پاريس روي آن نهاده شد. كاربردهاي تجاري اندكي در صنايع شيميايي دارد. در برخي فرآيندها به به عنوان كاتاليزگر به كار مي رود، مثلاً به عنوان كنشگر براي شكست گرمايي مولكول هاي نفت خام و تبديل آن ها به مولكول هاي كوچك تر براي استفاده در فرآورده هاي پتروشيميايي همچون پوليمرها، مواد پاك كننده، حلال ها و كودهاي شيميايي.

لیتیم

Li ليتيم

از واژه يوناني lithos به معناي سنگ

نشانه شيميايي: Li، از واژه يوناني Lithos به معناي «سنگ»

عدد اتمي: 3

جرم اتمي نسبي : 941/6

ظرفيت : 1

نوع عنصر: فلز، قليايي


گروه : I دوره : 2

چگالي نسبي: 543/0

نقطه ذوب: (F °9/356) C °5/180

نقطه جوش: (F °6/2456) C ° 1347

ايزوتوپ ها : پايدارترين آن‌ها Li7 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

ليتيم در بين عناصر فلزي از همه سبك تر و از اين نظر از آن ها متمايز است. همچون سديم و پتاسيم روي آب شناور مي ماند، اما از آنجا كه بسيار فعال است طولي نمي كشد كه در طي فرايندي هيدروكسيد خود را توليد مي كند. در حالت خاص فلزي نرم، چكش خوار و نقره فام است، اما به سرعت كدر شده و به اكسيد خود تبديل مي گردد. در دماي (F °392) C ° 200 با نور سفيد درخشاني مي سوزد. اين عنصر در كاني هاي اسپودمن و لپيدوليت يافت مي شود، لپيدوليت سيليكات بسيار پيچيده اي است كه گاهي ليتيا ميكا ناميده مي شود. ليتيم در سال 1817 توسط يك دانشجوي شيمي به نام يوهان آرودسون (1841-1792) كشف شد؛ اگر چه تا سال 1818 جداسازي و نام گذاري نشده بود تا اينكه استاد وي جونز برسليوس اين كار را انجام داد.

ليتيم كاربردهاي گوناگوني يافته است. در آلياژهايي كه به سبكي .زن آن ها نياز است به كار مي رود. به عنوان مثال در قطعات هواپيما كه وزن كم همراه با استحكام و سختي عوامل ضروري هستند استفاده مي شود. در صنعت شيشه براي لعاب هاي شفاف سراميك به كار مي رود. در برخي باتري ها به صورت روغن ليتيم يافت مي شود. مشخص شده كه تركيب هاي نمك ليتيم در مقابله با نشانه هاي بيماري هاي باليني و شيدايي- افسردگي كارآمد هستند. از اكسيد ليتيم به عنوان نم كش استفاده مي شود، زيرا بلافاصله بخارهاي آب را جذب مي كند. اغلب ليتيم به مقادير اندك در آب معدني يافت مي شود. آمادگي ليتيم براي اكسيد شدن باعث مي شود ماده احياكننده براي فرآيندهاي خاص شيميايي باشد.

سرب

Pb سرب

Lead ، واژه اي از انگليسي قديمي

نشانه شيميايي: Pb، از واژه لاتين plumbum به معناي «سرب»

عدد اتمي: 82

جرم اتمي نسبي : 19/207

ظرفيت : 2 و 4

نوع عنصر: فلز


گروه : IV دوره : 6

چگالي نسبي: 35/11

نقطه ذوب: (F °5/621) C °5/327

نقطه جوش: (F °3164) C ° 1740

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Pb208 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

بشر از دوران باستان سرب را مي‌شناخته است. گاهي به صورت فلز آزاد يافت مي‌شود، اما معمولاً در تركيب‌هاي موجود در كاني‌هايي نظير گالن، سروزيت و انگلزيت يافت مي‌شود. عنصر سرب محصول نهايي پايدار پس از پنج مرحله فروپاشي اورانيم مي‌باشد: اورانيم، توريم، راديم، رادون، پلونيم و سرب. فلزي يراق به رنگ خاكستري تيره است، با اينكه عنصر خيلي فعالي نمي‌باشد سطح آن بسيار سريع با اكسايش كدر مي‌شود. فلزي نرم است كه استحكام كمي دارد، نقطه ذوب آن نيز پايين است و به همين دليل به راحتي مي‌توان با آن اشياء سودمندي را ساخت، به خصوص زماني كه با عناصر ديگر آلياژي از سرب و قلع است كه بسته به مقتضيات گاهي مس و آنتيموان هم به آن افزوده مي‌شود. در گذشته براي ساختن وسايل آشپزخانه از جمله سيني و ظروف مخصوص نوشيدني ها بسيار به كار مي رفته است. با آبي كه از لوله‌هاي سربي نوشيده مي‌شود به صورت يك سم تجمع پذير وارد بدن مي‌شود، اما به صورت آلياژ، بي خطر در نظر گرفته مي‌شود. تصفيه سرب در گذشته منجر به بيماري هاي جسمي و ذهني مي‌گرديد، بنابراين امروزه براي اين كار احتياط لازم به كار گرفته مي‌شود.

از نظر تجاري به مقادير فراوان سرب نياز است. باتري ها، مخصوصاً باتري هاي وسايل نقليه، مقادير زيادي سرب مصرف مي‌كنند، همچنين است براي حرفه‌هاي پوشش سقف سازي و لوله كشي كه در آن‌ها سرب به ترتيب به صورت ورقه‌اي و لحيم به كار مي‌رود. اين عنصر سپر محافظ مناسبي برابر تشعشعات مي‌باشد و از اين رو براي محافظت كارمندان بيمارستان‌ها برابر اشعه ايكس و به عنوان پوشش رآكتورهاي هسته‌اي استفاده مي‌شود . سابقاً از سرب به عنوان ماده ضد انفجار در بنزين استفاده مي‌شد. براي كاهش ميزان آلودگي، بنزين بدون سرب ارائه گرديد كه امروزه سوخت بيشتر وسايل نقليه مدرن به شمار مي آيد.

لورنسیم

Lr لورنسيم

از نام فيزيك دان آمريكايي ارنست لورنس (1958-1901)

نشانه شيميايي: Lr

عدد اتمي: 103

جرم اتمي نسبي : 262

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري اكتينيدها

گروه : واسطه دوره : 7


چگالي نسبي: 260

نقطه ذوب: ناشناخته

نقطه جوش: ناشناخته

ايزوتوپ ها : Lr257 (نيمه عمر 3/4 ثانيه) و Lr256 (نيمه عمر 27 ثانيه)

آلوتروپ ها : ناشناخته

لورنسيم در سال 1961 توسط تيمي به سرپرستي گلن سيبورگ و آلبرت گيورسو در دانشگاه كاليفرنيا، بركلي، توليد و كشف شد. اين عنصر با بمباران يك ايزوتوپ كاليفورنيم با هسته هاي بور ساخته شد. تا به امروز تنها مقادير اندكي از اين عنصر توليد شده، اما همين مقادير اندك كافي است تا اين عنصر رسماً به عنوان عنصر شماره 103 شناخته شود. بمباران ذرات در دستگاهي به نام شتاب دهنده يا برخورد دهنده ذرات صورت مي‌گيرد. اين دستگاه چنبره اي (محفظه مارپيچ) هواگيري شده است كه در آن ميدان‌هاي الكتريكي متناوب توليد مي‌شود. ذرات، بسته به اينكه مثبت باشند يا منفي، هنگامي كه ميدان در حال افزايش يا كاهش يافتن است وارد چنبره مي‌شوند. در نتيجه سرعت آن ها و متعاقباً انرژي آن‌ها افزايش مي‌يابد و در حالي كه انرژي كافي براي ايجاد عناصر جديد را دارند با يكديگر برخورد مي‌كنند.

لانتانیم

La لانتانيم

نشانه شيميايي: La

عدد اتمي: 57

جرم اتمي نسبي : 9055/138

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري لانتانيدها

گروه : واسطه دوره : 6


چگالي نسبي: 17/6

نقطه ذوب: (F °1688) C °920

نقطه جوش: (F °6249) C ° 3454

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌هاLa139 است، يك ايزوتوپ راديواكتيو نيز دارد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

لانتانيم نخستين عنصر خاكي كمياب در سري لانتانيدها مي‌باشد. عنصري فلزي به رنگ سفيد- نقره‌اي مي باشد كه در كاني‌هاي منازيت و بستنازيت يافت مي‌شود. اين عنصر نرم، چكش خوار و شكل پذير است. به خاطر همين خواص ماده مناسبي است براي استفاده در آلياژهايي كه كاربردهاي تخصصي در الكترونيك دارند، گرچه فوق العاده فعال است و براي جلوگيري از اكسايش آن بايد زير آرگون يا گاز نجيب ديگري نگهداري شود. مورد استفاده ديگر آن در آلياژهايي است كه با ساييده يا خراشيده شدن بلافاصله جرقه مي‌زنند يا آتش مي‌گيرند، همچون آلياژهاي آتشزنه فندك ها. اين عنصر را شيمي دان سوئدي، كارل موساندر، در سال 1839 كشف كرد. وقتي كه با شيشه تركيب مي‌شود ويژگي شكست نور مطلوبي به لنز دوربين ها مي بخشد.

کریپتون

Kr كريپتون

از واژه يوناني kryptos به معناي «پنهان»

نشانه شيميايي: Kr

عدد اتمي: 36

جرم اتمي نسبي : 8/83

ظرفيت : 0

نوع عنصر: گاز، نافلز

گروه : O دوره : 4


چگالي نسبي: 73/3

نقطه ذوب: (F °9/249-) C °6/156-

نقطه جوش: (F °1/242-) C ° 3/152-

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Kr84 مي‌باشد، Kr86 نيز از ايزوتوپ هاي آن است.

آلوتروپ ها : ندارد

كريپتون يكي از عناصر نافلز و از گروه گازهاي نجيب است، بي رنگ، بي بو و بي مزه است. در هوا وجود دارد، اما به مقدار بسيار اندك با درصد حجمي يك ده هزارم يك درصد از هوا. در سال 1898 همراه با نئون و زنون توسط شيمي دانان اسكاتلندي سر ويليام رمزي و موريس تراورس (1961-1872) كشف شد. اين عنصر با تقطير جزء به جزء هوا، يعني همان روشي كه امروزه هم استفاده مي‌شود، جداسازي شد. تقطير جزء به جزء عبارت است از سرد كردن و به حالت مايع درآوردن هوا و سپس كنترل افزايش دما با دقت فراوان تا اينكه هر يك از اجزا (عناصر تشكيل دهنده) جوش بيايند و يكي يكي جمع آوري شوند. براي كريپتون اين اتفاق در دماي (F °1/242-) C °3/152- مي‌افتد.

كريپتون نيز همچون گازهاي نجيب ديگر داراي تعدادي كاربرد تجاري است. براي پر كردن لامپ‌هاي فلورسنت و انتشار نور سفيد استفاده مي‌شود. در جريان جنگ سرد آمريكا و شوروي از ايزوتوپ راديواكتيو كريپتون كه فرآورده‌اي از رآكتورهاي هسته‌اي مي‌باشد به عنوان ابزار جاسوسي استفاده مي‌شد. دانشمندان آمريكايي به كار گرفته شدند تا افزايش مقدار كريپتون در هوا را اندازه بگيرند و با تفريق كردن مقدار طبيعي و مقدار توليد شده آن توسط كشورهاي غير كمونيست، درجه فعاليت هسته‌اي پشت «پرده آهنين» را محاسبه كنند. كاربردهاي ديگر آن در ليزرها و دريچه‌هاي الكترونيكي قلب كه با فشار هوا كنترل مي‌شوند مي باشند.

آهن

Fe آهن

نام آهن (iron) از واژه iren در انگليسي كهن گرفته شده است.

نشانه شيميايي: Fe

(اختصار واژه لاتين ferrum به معناي آهن)

عدد اتمي: 26

جرم اتمي نسبي : 847/55

ظرفيت : 2 و 3

نوع عنصر: واسطه


گروه : واسطه دوره : 4

چگالي نسبي: 86/7

نقطه ذوب: (F °2795) C °1535

نقطه جوش: (F °4982) C ° 2750

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Fe56 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

آهن يكي از آشناترين عناصر براي بشر است. اين عنصر از زمان باستان شناخته شده بوده و يكي از دوره‌هاي سرنوشت ساز در تاريخ بشر، يعني عصر آهن، را رقم زده است. نسبتاً سخت اما چكش خوار و حالت پذير است، به خصوص زماني كه گداخته شده باشد، به همين خاطر ماده فوق العاده مفيدي در ساختن ابزارآلات، اسلحه و قطعات دستگاه‌ها مي‌باشد. بعد از آلومينيم فراوان‌ترين عنصر فلزي محسوب مي‌شود. و تمام تمدن ها را قادر مي‌سازد كه بر پايه صنايع آهن بنيان نهاده شوند. آهن براي ساختن فولاد مي‌تواند با عناصر گوناگوني تركيب شود. زماني كه با عناصر نافلز از جمله كربن، منگنز، سيليسيم، گوگرد يا فسفر تركيب شود، فولاد به وجود آمده ديگر به معناي دقيق كلمه يك آلياژ نيست.

آلياژهاي واقعي فولاد شامل عناصر فلزي از جمله نيكل، كروم، منگز، واناديم و موليبدن مي‌باشند. به هر حال در هر دو حالت آهن داراي خواص جديدي مي‌شود، از جمله دوام و استحكام بيشتر، سختي و مقاومت بالاتر در برابر پوسيدگي و در فولاد ضدزنگ مقاومت در برابر زنگ زدن و كدر شدن.

آهن به اشكال گوناگوني در طبيعت يافت مي‌شود. كاني هاي آن هماتيت و مگنتيت مي‌باشند كه هر دو اكسيد آهن هستند. گاهي به صورت فلز آزاد يافت مي شود، البته به شرطي كه در تماس با آب و اكسيژن نباشد، در غير اين صورت بلافاصله زنگ زده و به اكسيد خود تبديل مي‌شود. شهاب سنگ ها معمولاً آهن آزاد را شامل مي‌شوند. گلبول هاي قرمز خون در جانوران، مولكولي به نام هموگلوبين دارند كه اكسيژن را از شش ها مي‌گيرد و به سرتاسر بدن منتقل مي‌كند. آهن جزئي ضروري در هموگلوبين است و كمبود آن به كم شدن شمار گلبول هاي قرمز خون مي‌انجامد كه اين بيماري كم خوني نام دارد.

ایریدیم

Ir ايريديم

از واژه‌اي لاتين معادل كلمه iridis به معناي رنگين كمان، زيرا اين عنصر با حل شدن در اسيدها رنگ‌هاي مختلف ر ا به وجود مي آورد.

نشانه شيميايي: Ir

عدد اتمي: 77

جرم اتمي نسبي : 2/192

ظرفيت : 3 و 4

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 6


چگالي نسبي: 42/22

نقطه ذوب: (F °4370) C °2410

نقطه جوش: (F °7466) C ° 4130

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Ir193 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته



ايريديم به خاطر اينكه بين عناصر واسطه بيشترين مقاومت را در برابر خوردگي نشان مي‌دهد عنصر متمايزي محسوب مي‌شود. از خيلي جهات شبيه عنصر پلاتين است و حتي در كاني‌هاي آن يافت مي‌شود. آلياژي به نام اسميريديم در طبيعت يافت مي‌شود كه شامل عناصر اُسميم، ايريديم، پلاتين، روتنيم و روديم مي‌باشد. هر پنج عنصر مذكور در حالت آزاد خود يافت مي‌شوند، زيرا آلياژ يك تركيب شيميايي نيست، بلكه ماده‌اي است با ساختار پيوندي. ايريديم در سال 1804 توسط شيمي داني انگليسي به نام اسميتسون تنان (1815-1761) كشف شد. وي نام اين عنصر را به اين خاطر ايريديم گذاشت كه در تركيب با اسيدها رنگ‌هاي مختلفي ايجاد مي‌كند. ايريديم در حالت خالص بسيار سخت و شكننده است، همين ويژگي‌ها به آلياژهاي آن خواص مطلوبي مي‌بخشد و باعث مي شود بتوان از آن ها به عنوان قطعات با دقت بالاي ساعت ها، ابزارهاي جراحي، سرخودكارها، كنتاكت‌هاي الكتريكي و غيره استفاده كرد.

ید

I يد

ريشه آن كلمه يوناني iodes به معناي قهوه‌اي سوخته، كه معمولاً با ion به معناي بنفش اشتباه مي‌شودف اين موضوع به خاطر اشتباه گرفتن اين عنصر با تركيبات آن پيش مي آيد.

نشانه شيميايي: I

عدد اتمي: 53

جرم اتمي نسبي : 9/126

ظرفيت : 7، 5 ، 3 ، 1

گروه : VII دوره : 5

چگالي نسبي: 93/4


نقطه ذوب: (F °3/236) C °5/113

نقطه جوش: (F °9/363) C ° 4/184، بخشي از آن تصعيد مي‌شود.

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها I127 است، همچنين‌ايزوتوپ راديواكتيو I131 (نيمه عمر 8 روز)

آلوتروپ ها : ناشناخته

يد را مايعي به رنگ سياه مايل به آبي يا عنصري متبلور توصيف مي‌كنند. در واقع اين عنصر با حرارت دادن از حالت بلورين به مايع تبديل مي‌شود و به دليل تصعيد نسبي، گاز بنفش رنگي از آن متصاعد مي‌شود. همچون ديگر اعضاي گروه هالوژن‌ها، استنشاق بخارهاي آن نامطبوع است، اين بخارها بويي مانند بوي گاز كلر دارند. در طبيعت به صورت عنصر خالص يافت نمي‌شود، زيرا با عناصر ديگر واكنش مي‌دهد و تركيباتي را به وجود مي آورد و اين در حالي است كه در گروه هالوژن‌ها درجه فعال بودن آن از بقيه كمتر است. از آب دريا يا آب نمك به صورت نمك‌هاي آن كه يديد يا در حالت كلي تر هاليد خوانده مي‌شوند جدا مي‌شود. اين عنصر در سال 1811 توسط شيمي داني فرانسوي به نام برنارد كورتوا (1838-1777) كشف شد، ديري نپائيد كه دو دانشمند ديگر نيز به نام هاي چارلز دزورم (1841-1777) و نيكلاس كلمن (1841-1779) در سال 1813 به اين عنصر دست يافتند.

يد عنصري ضروري براي سلامت بدن است، زيرا از مواد تشكيل دهنده هورمون تيروكسين است كه در درست كار كردن غده تيروئيد نقش اساسي دارد. گرچه فقط مقدار اندكي از اين عنصر مورد نياز غده تيروئيد است. نبود همين مقدار اندك منجر به كمبود يد يا مرض گواتر مي‌گردد.

يدوفورم بلوري مايل به زرد است كه از حرارت دادن يد با الكل به دست مي‌آيد و ماده‌اي ضدعفوني كننده مي‌باشد. در حالت محلول به رنگ قهوه‌اي سوخته است كه نام عنصر هم از اين رنگ گرفته شده، نمك يديد نقره حساس به نور بوده و در عكاسي استفاده مي‌شود. يد داراي يك ايزوتوپ راديواكتيو خطرناك مي‌باشد: I131، I131 فراورده اي از شكافت هسته‌اي است كه مي‌تواند به غده تيروئيد راه پيدا كرده و با اينكه نيمه عمر آن از هشت روز تجاوز نمي‌كند صدمات جبران ناپذيري براي بدن به بار آورد.

ایندیم

In اينديم

از نام رنگ نيلي (indigo) براي اشاره به رنگ طيفي آن

نشانه شيميايي: In

عدد اتمي: 49

جرم اتمي نسبي : 82/114

ظرفيت : 3

نوع عنصر: فلز

گروه : III دوره : 5


چگالي نسبي: 31/7

نقطه ذوب: (F °9/313) C °6/156

نقطه جوش: (F °3776) C ° 2080

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها In115 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

اينديم يك فلز سفيد- نقره‌اي رنگ كمياب است. عمدتاً به مقادير كم از كاني‌هاي روس اتخراج مي‌شود. فلزي نرم، چكش خوار و در عين حال مقاوم در برابر ساييدگي است. اين خواص آن را روكش مناسيي مي‌سازد براي قطعاتي كه از مواد ديگر ساخته شده‌اند. همچنين در آلياژهاي با نقطه ذوب پايين براي كاربردهاي تخصصي و نيز در صنعت آينه سازي براي به وجود آوردن سطح آينه‌اي بسيار عالي به كار مي‌رود. گاهي در وسايل نيمه رسانا براي ميكروالكترونيك ها و نيز به عنوان ماده‌اي تركننده براي شيشه فرديناندريش (1882-1799) و هيئرونوموس ريشتر (1898-1824) كشف شد. آن ها اين عنصر را از طريق طيف نمايي به كمك دو خط نيلي نزديك به هم كه نام عنصر هم از آن ها گرفته شده شناسايي كردند.

هیدرژن

H هيدروژن

از واژه فرانسوي hydrogen به معناي «آبزا»، زيرا آب محصول سوختن آن با اكسيژن است.

نشانه شيميايي: H

عدد اتمي: 1

جرم اتمي نسبي : 00797/1

ظرفيت : 1

نوع عنصر: گاز، نافلز

گروه : I دوره : 1


چگالي نسبي: 0899/0

نقطه ذوب: (F °2/434-) C °1/259-

نقطه جوش: (F °2/423-) C ° 9/252

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها H1 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ندارد

هيدروژن فراوان ترين عنصر در جهان است. بيش از سه چهارم كل مواد را تشكيل مي‌دهد. در سال 1766 توسط دانشمند انگليسي، هنري كاونديش (1810-1731)، كشف شد. وي ابتدا نام اين عنصر گازي را «هواي آتش زا» گذارد. اما سرانجام نام هيدروژن براي آن انتخاب شد كه به قدرت اين عنصر براي توليد آب پس از سوختن با اكسيژن اشاره مي كند. كاونديش در سال 1781 نشان داد كه آب يك تركيب است.

گرچه هيدروژن روي زمين به صورت گاز يافت مي شود، مگر آنكه بخشي از يك تركيب باشد، اما در جاهاي ديگر جهان به خاطر دماي پايين و فشار گرانشي بالا به صورت جامد و مايع وجود دارد.

در گذشته در كشتي هاي هوايي و بالون ها استفاده مي‌شد، اما ماهيت آتش زا بودن آن وجهه بدي برايش به وجود آورد و به اين خاطر جايش را به گازهاي نجيب كه خيلي بي خطرترند داد. اما در جاهايي كه گرما و انرژي مورد نياز بوده به خوبي ارزش خود را ثابت كرده است. براي توليد شعله هاي جوشكاري و نيز به عنوان سوختي براي به جلو راندن و در مدار قراردادن موشك ها به كار مي‌رود. بمب هيدروژني بر پايه اصل جاري در خورشيد و ديگر ستارگان كار مي كند. آزادسازي انرژي گرما هسته‌اي از شكافت هسته‌اي هيدروژن براي تبديل به هسته‌هاي هليم و رها كردن ذرات زير اتمي باقي مانده به صورت گرما، نور و تابش ناشي مي‌شود.

دوتريم و تريتيم ايزوتوپ هاي هيدروژن هستند. دوتريم ايزوتوپ پايدارتري با جرمي تقريباً دو برابر جرم هيدروژن معمولي مي‌باشد، ترتيم ايزوتوپي راديواكتيو با جرمي سه برابر جرم هيدروژن معمولي مي‌باشد. هيدروژن در ساختار بسياري از تركيبات آلي يافت مي شود، پس وجود آن همراه با آب براي ادامه بقا روي زمين ضروري است.

هولمیم

Ho هولميم

از Holmia نام لاتين شهر استكهلم

نشانه شيميايي: Ho

عدد اتمي: 67

جرم اتمي نسبي : 93/164

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري لانتانيدها

گروه : واسطه دوره : 6


چگالي نسبي: 803/8

نقطه ذوب: (F °2680) C °1470

نقطه جوش: (F °4930) C ° 2720

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Ho165 است.

آلوتروپ ها : ناشناخته

هولميم از عناصر خاكي كمياب سري لانتانيدها است كه بيشتر در كاني‌هاي گادولينيت و منازيت كه عناصر بسيار ديگري را نيز شامل مي‌شوند يافت مي‌شود. وجود آن در منازيت نخست از طريق طيف نمايي در سال 1878 توسط شيمي دانان سوئيسي، جكس لوئيس سره و مارك فونتن شناسايي شد، اگرچه شيمي‌دان سوئدي، پرتئودور كلوه نيز در سال 1879 آن را شناسايي و به نام استكهلم نام گذاري كرد. هولميم كاربرد تجاري زيادي ندارد، اما تركيبات آن به خاطر خواص مغناطيسي بالا كابردهاي تخصصي در الكترونيك و صنايع مهندسي يافته‌اند. خواص اكثر لانتانيدها بسيار شبيه يكديگر است، پس از لحاظ اقتصادي كار معقولانه اين است كه از آن هايي كه فراوان‌ترند و هزينه كمتري براي به دست آوردنشان لازم است استفاده شود، به استثناي كاربرد آن ها در جاهايي كه به خواص اتمي دقيق نياز است.

هلیم

He هليم

از واژه لاتين helio به معناي «از خورشيد»

نشانه شيميايي: He

عدد اتمي: 2

جرم اتمي نسبي : 00226/4

ظرفيت : 0

نوع عنصر: گاز، نافلز

گروه : O دوره : 1


چگالي نسبي: 178/0

نقطه ذوب: (F °458-) C °2/272-

نقطه جوش: (F °02/452-) C ° 9/268-

ايزوتوپ ها : تنها He4

آلوتروپ ها : ندارد

هليم عنصر نافلز و گازي شكلي است كه در گروه گازهاي نجيب جاي گرفته، يعني علاوه بر اينكه بي‌بو است و با چشم غيرمسلح غيرقابل مشاهده، بي‌اثر يا غيرفعال نيز مي باشد. در سال 1868 به دنبال اختراع طيف نمايي كه وجود هليم را در خورشيد نشان مي داد سه دانشمند به صورت جداگانه آن را كشف كردند. اين دانشمندان فيزيك دان فرانسوي جولز جانسن (1907-1824)، ستاره شناس انگليسي نورمن لوكير (1920-1836) و شيمي‌دان انگليسي ادوارد فرنكلند (1899-1825) بودند. در سال 1895 شيمي‌دان سوئدي، پركلوه (1905-18409 نشان داد كه هليم را كه درصد حجمي آن در هوا 0005/0 است به صورت خالص به دست آورد.

هليم دومين عنصر فراوان جهان مي‌باشد. اين عنصر از ضايعات فرايند شكافت هسته‌اي در ستاره‌ها است كه طي آن هيدروژن به هليم و انرژي تبديل مي‌شود. همچنين داراي پايين ترين نقطه جوش و ذوب در بين تمام عناصر مي‌باشد. اين عنصر استفاده‌هايي براي بشر دارد. به اين دليل كه بعد از هيدروژن سبك‌ترين عنصر است، براي پركردن كشتي هاي هوايي و بالون هاي هواشناسي يا تفريحي استفاده مي‌شود. براي توليد «هواي مصنوعي» با اكسيژن تركيب مي‌شود و در اختيار غواصان آب هاي عميق قرار مي‌گيرد. از بي اثر بودن آن در صنايعي كه از اكسايش بايد دوري شود، همچون جوشكاري و فرايندهاي فلز شناختي، استفاده مي شود. هليم مايع به خاطر اينكه بين تمام مايعات شناخته شده كمترين نقطه جوش را دارد، در بررسي و تحقيق روي خواص مواد در دماهاي بسيار پايين به كار مي رود.

هانیم

Hs هانيم

از نام ايالت Hess در آلمان كه به لاتين Hassias مي شود.

نشانه شيميايي: Hs

عدد اتمي: 108

جرم اتمي نسبي : 269

ظرفيت : ناشناخته

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري اكتينيدها

گروه : واسطه دوره : 7


چگالي نسبي: ناشناخته

نقطه ذوب: ناشناخته

نقطه جوش: ناشناخته

ايزوتوپ ها :Hs265 (نيمه عمر 8/1 هزارم ثانيه)

آلوتروپ ها : ناشناخته

هانيم يكي از عناصر خاكي كمياب فرا اورانيم از سري اكتينيدها است. در سال 1984 توسط گروهي دانشمند آلماني به سرپرستي پيتر آرم بروستر و گوترفريت مونسنبر كشف شد و در ابتدا به خاطر عدد اتمي‌اش نام «آننيلوكتيم» براي آن انتخاب شد. هانيم به صورت مصنوعي از بمباران يك ايزوتوپ سرب با هسته‌هاي ايزوتوپي از آهن در يك شتاب دهنده ذرات ساخته شد. نيمه عمر ايزوتوپ آن، Hs265 ، تنها 8/1 هزارم ثانيه است. از آنجا كه تا حال فقط تعداد معدودي از اتم هاي هانيم، آن هم براي اين زمان بسيار اندك، توليد شده‌اند هيچ گونه كاربرد عملي ندارد، جز اينكه نشان بدهد چنين عنصري وجود دارد.

هافنیم

Hf هافنيم

از نام شهر كوپنهاك كه در زبان لاتين به آن Hafnia گفته مي‌شود.

نشانه شيميايي: Hf

عدد اتمي: 72

جرم اتمي نسبي : 49/178

ظرفيت : 4

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 6


چگالي نسبي: 31/13

نقطه ذوب: (F °4041) C °2227

نقطه جوش: (F °8316) C ° 4602

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Hf180 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

هافنيم در سال 1923 توسط ديرك كوستر و جرج ون هوزي (1966-1885) كشف شد، يك عنصر واسطه با ظاهر نقره‌اي درخشان است. خواص اين عنصر بسيار شبيه خواص زيركونيم است و از اين رو در كاني‌هاي زيركونيم نظير زيركن يافت مي شود.

هافنيم به عنوان يك جاذب نوترون خوب شناخته شده است و به اين دليل در ميله هاي كنترل در رآكتورهاي هسته‌اي به عنوان كند كننده به كار مي‌رود. در توليد افروزه‌هاي لامپ‌ها نيز كاربرد دارد. عناصر واسطه، كه هافنيم نيز يكي از آن ها است، داراي اتم هايي با لايه‌هاي داخلي پر نشده هستند. اين عناصر معمولاً ظرفيت‌هاي متفاوتي دارند و به اين دليل قدرت تركيبي آن ها با عناصر ديگر متغير است و در واكنش هاي شيميايي چندان قابل اطمينان نيستند.

طلا

Au طلا

نام قديم انگليسي براي عنصر طلا (gold)

نشانه شيميايي: Ge

عدد اتمي: 32

جرم اتمي نسبي : 59/72

ظرفيت : 4

نوع عنصر: شبه فلز

گروه : IV دوره : 4


چگالي نسبي: 3/19

نقطه ذوب: (F °1945) C °1062

نقطه جوش: (F °5072) C ° 2800

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Au197 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

بشر از دوران باستان با طلا آشنايي داشته است. يك عنصر واسطه درخشان به رنگ زرد است كه در حالت خاص يا آزاد در طبيعت وجود دارد. گاهي به صورت تكه هاي درشت يافت مي شود، اما معمولاً به صورت رگه هايي در كاني هايي نظير كوارتز يافت مي شود. ذرات ريز طلا كه از خاكشويي رودها به دست مي آيند با فرسايش توسط آب از جايي به جاي ديگر منتقل و ته نشين شده‌اند. اين عنصر به اين خاطر كه از تكه كاني‌هاي دور و برش سنگين تر است يك جا جمع مي شود. طلا حل نمي شود و واكنش شيميايي از خود نشان نمي‌دهد. از آنجا كه نرم و چكش خوار است مي توان به راحتي روي آن كار كرد، اما در حالت خالص داراي استحكام نسبتاً كمي است. به همين خاطر «طلا»ي توليدي آلياژي است كه عناصر ديگري از جمله نقره و مس را هم در بر مي گيرد. عيار، نسبت طلا را در يك آلياژ مشخص مي‌كند. (طلاي 24 عيار، طلاي خالص است.)

علاوه بر اينكه از طلا براي ساختن جواهرآلات استفاده مي‌شود، از زمان‌هاي دور به خاطر كمياب، زيبا و مقاوم بودنش به عنوان پول رايج بين المللي استفاده شده است. مي توان آن را با چكش كاري به صورت ورقه‌هاي فوق العاده نازك درآورد و براي تزئين اشيايي چون قاب عكس و مجسمه استفاده كرد. در صنعت كاربردهاي گوناگون مهمي دارد. از ورقه هاي بسيار نازك آن به ضخامت كلوئيدي براي رنگ زدن شيشه ها استفاده مي شود. در الكترونيك، جاهايي كه كنتاكت هاي بدون خورندگي ضروري است نيز استفاده مي‌گردد. در پزشكي براي ساختن دندان به كار مي‌رود، در حالي كه ايزوتوپ Au198 به دليل اينكه نيمه عمر نسبتاً بي خطر 7/2 روزه دارد براي پرتو درماني استفاده مي شود.

ژرمانیم

Ge ژرمانيم

از نام كشور آلمان (Germany)

نشانه شيميايي: Ge

عدد اتمي: 32

جرم اتمي نسبي : 59/72

ظرفيت : 4

نوع عنصر: شبه فلز

گروه : IV دوره : 4


چگالي نسبي: 35/5

نقطه ذوب: (F °1719) C °937

نقطه جوش: (F °5126) C ° 283

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Ge74 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

ژرمانيم نيز ار عناصري است كه دميتري مندليف در سال 1869 وجود آن را پيش بيني كرده بود. سرانجام شيمي دان آلماني كلمنس وينكلر (1904-1838) در سال 1886 آن را كشف كرد و نام كشورش را بر آن نهاد. ژرمانيم شبه فلزي است با ظاهري بلورين و شكننده و رنگ سفيد- خاكستري. اصطلاح شبه فلز يا نيمه فلز براي عناصري به كار مي‌رود كه برخي، اما نه همه خواص فلزات را از خود نشان مي‌دهند. پس جايگاه آن ها در جدول تناوبي بين فلزها و نافلزها است. ژرمانيم در گروه سيليسيم جاي گرفته و داراي خواصي است كه در توليد وسايل نيمه رسانا همچون مقاومت هاي ميكروالكترونيك و يكسو كننده ها بسيار ارزشمندند. مي توان آن را به صورت محصول جانبي تصفيه برخي كاني هاي روي و محصولي از سوختن برخي زغال سنگ ها به دست آورد.